Fenna Swart 27 maart 2024, in de Volkskrant

https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/opinie-nieuwe-leefomgeving-rapport-dient-vooral-de-politiek-niet-het-klimaat~b549cd3e/

Na jaren van discussie wordt het kabinet door nota bene het instituut dat de kwaliteit van de leefomgeving moet bewaken, geadviseerd om door te gaan met vervuilende en ongezonde biomassacentrales.

Een biomassacentrale (het witte gebouw) nabij een woonwijk in Egchel. Er bestaan zorgen over luchtvervuiling door de biomassacentrale. Beeld Freek van den Bergh/de Volkskrant

Afgelopen week kwam het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) met een nieuw rapport over de haalbaarheid van de internationale klimaatdoelen voor Nederland. Daarin valt op dat de kernboodschap is dat het Nederlandse klimaatbeleid effectiever wordt als het beleid ook als rechtvaardig wordt ervaren en er dus minder weerstand is.

Aanleiding is een recent voorstel van de Europese Commissie, dat alle EU-lidstaten hun broeikasgasemissies eind 2040 met 90 procent moeten hebben verminderd ten opzichte van 1990. De kans van slagen acht het PBL klein: ‘Als het maatschappelijk draagvlak voor klimaatbeleid ‘beperkt’ is, blijft ook die 90 procent buiten bereik’(Ten eerste, 19/3).Maar dit draagvlak is precies wat er ontbreekt.

Over de auteur
Fenna Swart is voorzitter van het Comité Schone Lucht en medeoprichter van de International Coalitie tegen Biomassaverbranding.

Dit is een ingezonden bijdrage, die niet noodzakelijkerwijs het standpunt van de Volkskrant reflecteert. Lees hier meer over ons beleid aangaande opiniestukken.

Eerdere bijdragen in deze discussie vindt u onder aan dit artikel.

Volgens het PBL moeten we blijven inzetten op technologieën zoals ‘een combinatie van bio(massa)-energie met afvang en opslag van CO2 (het zogenaamde beccs)’. Deze koolstofafvang en opslag wordt in combinatie met biomassa aangeprezen als nieuwe klimaatoplossing.

Het wordt, door het PBL, zelfs geadviseerd als dé techniek voor schone lucht. Engeland investeert er fors in, Europa nam het op in het klimaatbeleid en Nederland overweegt momenteel, onder leiding van Klimaatminister Rob Jetten, serieus hierin mee te gaan. In werkelijkheid is het klimaat er slechter mee af.

In het, vier jaar geleden, door het PBL gepubliceerde overzichtsrapport In opmaat naar een duurzaamheidskader biomassa zou volgens toenmalig minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat een ‘antwoord worden gegeven op alle vragen over biomassa’. Maar ook toen bleken er al tal van hiaten in het rapport te zittendie in de afgelopen jaren niet lijken te zijn opgelost. Zo ontbraken diverse peer reviewed-praktijkrapportages over natuurschade door bos- en kaalkap in Estland, veroorzaakt door de gesubsidieerde vraag naar biomassa vanuit Europa.

In een reactie op vragen van het Comité Schone Lucht daags na deze publicatie, gaf Bart Strengers (hoofdonderzoeker van het PBL) aan ‘geen financiële armslag meer te hebben voor onderzoek in de Baltische Staten’ (een van de kerngebieden waar kaalkap plaatsvindt voor biomassa) en ‘kaalkap’ af te doen met dat daar ‘slechts anekdotisch bewijs’ voor is.

Dat was opmerkelijk, omdat het kabinet-Rutte III haar biomassakoers volledig bepaalde op basis van dit rapport, waarbij biomassaverbranding ‘noodzakelijk werd geacht voor het behalen van de klimaatdoelen’. Het PBL bleek de facto dus conclusies te leveren gedicteerd vanuit politiek en industrie.

Hoe anders was het advies Biomassa in balans van de Sociaal Economische Raad een maand later. Zij stelde dat houtverbranding voor warmte zo snel mogelijk diende te worden afgebouwd. Maar advies of niet, er kwam geen afbouwpad. Het laat zich raden waar het regeringsstandpunt over biomassa op was gebaseerd.

Met de oproep vanuit de Tweede Kamer in 2021 om te stoppen met nieuwe subsidies voor biomassa, en een per onmiddellijk afkondigde subsidiestop voor alle nieuwe biomassasubsidies in 2021 door minister Jetten, lijkt het einde in zicht voor biomassaverbranding.

Maar niets blijkt, ook nu, minder waar. In zowel het PBL-rapport van toen (2020), als nu (2024), wordt biomassa in combinatie met beccs gepresenteerd als nieuwe klimaatoplossing, alsof er in de afgelopen vier jaar niets is gebeurd. Hierbij valt op dat het klimaat- en energievraagstuk consistent en eenzijdig wordt belicht vanuit economische en bedrijfskundige modellen, en niet of nauwelijks vanuit ecologisch perspectief.

Ondanks de nadruk die het PBL legt op het belang van draagvlak voor het welslagen van de klimaatdoelen blijven vele vragen, die al jaren worden gesteld door wetenschap en samenleving, onbeantwoord. Gaat bijvoorbeeld de bouw van Vattenfalls biomassacentrale nog door of niet? Die subsidie van 395 miljoen euro heeft de minister opnieuw toegekend. Dit terwijl de vergunning om hiervoor in aanmerking te komen, afgelopen zomer door de hoogste rechter werd afgeschoten.

En de RWE, de grootste energieproducent in Nederland en Europa, wil de bestaande kolencentrales ombouwen tot volledige biomassacentrales. Als de aangevraagde vergunningen worden afgegeven, zal de RWE jaarlijks 7,5 miljoen ton mogen gaan verbranden (nu is dat nog 3.5 miljoen ton per jaar). Dat is vijf keer al het nog bestaande bos in Nederland.

Dus als je dit PBL-rapport leest, dan kan de RWE daar gewoon mee doorgaan. Hoe ‘rechtvaardig’ is dat? Het is aan het kabinet om de aanpak voor Nederland te bepalen, de EU-kaders te implementeren en de regie te nemen.

Hierbij roepen we daarom Klimaatminister Rob Jetten op in het implementatieproces van EU-richtlijn hernieuwbare energie naar nationale wetgeving, alle betrokken partijen te betrekken. Dus ook de wetenschap, ecologen en bosbeschermingsgroepen uit Nederland, de Baltische Staten en de Verenigde Staten.

Ten slotte: misschien wordt het tijd om onze aandacht voor klimaatverandering eens te verbreden, naar onze gezondheid en die van dier en natuur. Onze lucht is vies, ons water is verontreinigd en ons eten is doordrenkt met pesticiden als gevolg van industrie, landbouw en verkeer. Wat vinden politiek, Klimaatminister Rob Jetten en het PBL daar eigenlijk van?

Logische vragen, vragen om logische antwoorden. Mogelijk kunnen die antwoordenhelpen het pad te plaveien naar het gewenste draagvlak voor de klimaattransitie.

LINK Artikel
https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/opinie-nieuwe-leefomgeving-rapport-dient-vooral-de-politiek-niet-het-klimaat~b549cd3e/