Hoe vervuilend is een biomassacentrale

Uitstoot luchtverontreinigende stoffen bij houtverbranding
Bij biomassaverbranding komen luchtverontreinigende stoffen vrij. Een deel daarvan wordt door luchtfilters afgevangen. De restconcentratie aan luchtverontreinigende stoffen die uit de schoorsteen in de lucht komt, is afhankelijk van het zuiveringsrendement van de luchtfilters die worden gebruikt. Hoe beter de filters, hoe minder de uitstoot. De hoogte van de schoorsteen bepaalt ook de bijdrage aan luchtverontreiniging op leefniveau. Hoe hoger de schoorsteen, hoe meer verdunning en verspreiding van de luchtverontreiniging. De deken van luchtverontreiniging bij een hoge schoorsteen, strekt zich echter over een groter gebied uit en leidt tot verhoging van de achtergrondconcentratie.

RIVM: verbod op houtstook noodzakelijk
Het RIVM stelt dat om de aangescherpte advieswaarden voor luchtkwaliteit van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in 2030 te halen, ingrijpende maatregelen nodig zijn [1]. Een halvering van de uitstoot van de industrie, reductie van de veestapel en een verbod op houtstook zijn nodig. Het gaat hierbij om alle houtstook: in kolen- en biomassacentrales en houtkachels van particulieren. Het verbieden van houtstook in open haarden en houtpelletkachels wordt gezien als een maatregel waarmee op korte termijn de luchtkwaliteit kan verbeteren. Tot nu toe zijn verantwoordelijke staatssecretarissen en ministers huiverig om een verbod in te stellen omdat ze bang zijn om kiezers uit hun achterban te verliezen. Veel meer politieke lef is uiterst noodzakelijk.

Luchtverontreiniging door houtstook in kolen- en biomassacentrales
Bijstook van houtpellets in kolencentrales leidt tot onder meer de uitstoot van fijnstof en NOx [2]. De uitstoot van fijnstof is ongeveer even hoog als bij kolen. De stikstofuitstoot stijgt bij overschakeling van kolen naar houtpellets licht volgens het rapport van DNV-GL over de uitstoot bij de inzet van biomassa. Per saldo verslechtert door biomassastook in kolencentrales de luchtkwaliteit. Bij biomassacentrales vindt er ook een restuitstoot van onder meer fijnstof en NOx plaats. De 200 biomassacentrales in Nederland dragen bij aan lokale luchtverontreiniging en aan de totale deken van luchtverontreinigende stoffen boven Nederland. Ook leiden biomassacentrales tot stankoverlast voor omwonenden, met name als er te nat hout wordt gestookt [3].

Proefdraaien (zgn uitstoken) bij ingebruikname biomassacentrale te Egchel (Limburg). Foto: archief Comité Schone Lucht.

CO2-uitstoot houtverbranding groter dan van kolen
De CO2-uitstoot per opgewekte hoeveelheid energie bij houtverbranding is ca 10% hoger dan die van steenkool en tweemaal zo hoog als die bij gasstook [4]. Door nieuwe aanplant of regeneratie van gekapt bos (voor zover deze al plaatsvindt) wordt de bij verbranding uitgestoten CO2 pas na 50 tot 100 jaar weer vastgelegd. Dit weer vastleggen van de uitgestoten CO2 noemen we het inlossen van de CO2-schuld. Dit inlossen duurt ongeveer 50 tot 100 jaar. Dit past niet in de tijdspanne die voor de klimaatdoelen zijn gesteld: 55% CO2 reductie in 2030 en klimaatneutraal in 2050. Daarom kan houtverbranding niet als hernieuwbare energie worden gedefinieerd.

Luchtverontreiniging door open haarden en houtpelletkachels
De uitstoot van luchtverontreinigende stoffen bij openhaarden en houtkachels is per verstookte hoeveelheid hout het hoogst [5, 6]. De uitstootnormen zijn hier het minst streng. Bij een open haard zijn er helemaal geen luchtzuiveringstechnieken voorgeschreven. Daarbij is ook nog de schoorsteenhoogte slechts de hoogte van de nok van het dak. Deze uitstoot draagt daarmee sterk bij aan luchtverontreiniging op leefniveau. De rook van een open haard bevat schadelijke stoffen, zoals ultrafijnstof, kankerverwekkende koolwaterstoffen (PAK’s) en koolmonoxide. Dat zorgt voor ongezonde lucht, niet alleen buiten maar ook binnenshuis [7].
In 2020 zorgde houtstook voor ruim een kwart van de uitstoot van ultrafijnstof (PM2,5) in Nederland [8]. De afgelopen 30 jaar is de uitstoot van andere bronnen van ultrafijnstof en zoals verkeer en industrie sneller gedaald dan de emissie door houtverbranding door particulieren. Houtpelletkachels stoten weliswaar minder luchtverontreinigende stoffen uit maar de milieuwinst wordt ingehaald door de groei van het aantal nieuwe houtpelletkachels [9].

Slecht voor uw eigen gezondheid
Ook voor uw eigen gezondheid is een houtkachel slecht [10]. De kwaliteit van de lucht in uw woning gaat er op achter uit [11]. Boosdoener is onder meer ultrafijnstof. Dit zijn deeltjes in de lucht die kleiner zijn dan 0,1 micrometer [12]. Deze dringen diep in de longen en bloedbaan door, en zorgen voor negatieve gezondheidseffecten [13]. Onderzoek toont aan dat mensen met bestaande luchtwegaandoeningen, hart- en vaatziekten, ouderen en kinderen gevoeliger zijn, en meer en eerder klachten kunnen ontwikkelen als zij met (ultra)fijnstof van houtstook in aanraking komen. Het Longfonds pleit voor een stop op houtverbranding [14].

Luchtverontreiniging door houtpelletfabrieken
Uit onderzoek blijkt dat rondom houtpelletfabrieken die houtpellets voor energieopwekking in kolen- en biomassacentrales produceren, de luchtkwaliteit beduidend slechter is dan in andere gebieden. Luchtemissies van houtpelletfabrieken en biomassacentrales in de VS zijn per eenheid energie gemiddeld tot ca 3 keer hoger dan die van fabrieken die niet met biomassa als brandstof werken [15]. Veel houtpelletfabrieken in de VS overtreden de wettelijke regels met betrekking tot de maximale uitstoot van luchtverontreinigende stoffen [16, 17.