Bart van Zoelen, 16 oktober 2024, Het Paroool

Vattenfall ziet er definitief van af om een biomassacentrale te bouwen bij Diemen. Door geïmporteerde houtsnippers te verbranden wilde het energiebedrijf tienduizenden woningen in Amsterdam en Almere aardgasvrij verwarmen.

In 2018 lanceerde Vattenfall de plannen voor een biomassacentrale bij Diemen, die de grootste van Nederland moest worden. Het kwam het energiebedrijf op felle kritiek te staan van natuurbeschermers, die vrezen voor ontbossing. En ook het groene stadsbestuur zat ermee in zijn maag vanwege de steeds weer aanzwellende bezorgdheid vanuit de gemeenteraad: was dit nou een duurzame manier om Amsterdam snel van het aardgas af te halen?

Na zes jaar komt er nu een einde aan deze slepende discussie. Vattenfall kondigt aan zijn vergunningaanvraag in te trekken. Die nieuwe aanvraag was nodig nadat de Raad van State vorig jaar de bouwvergunning voor de biomassacentrale had vernietigd in een zaak die was aangespannen door milieuorganisaties. Vattenfall kondigde toen al aan zijn biomassaplannen te pauzeren. Personeel dat bezig was met de voorbereidingen legde het werk neer en ging broeden op alternatieven.

Einde van een tijdperk

Toch is het besluit om definitief af te zien van de centrale van grote betekenis, alleen al financieel. Vattenfall doet hiermee ook afstand van de subsidie voor de centrale die in twaalf jaar kon oplopen tot bijna 400 miljoen euro, bevestigt een woordvoerder. Daarmee is het besluit van Vattenfall het einde van een tijdperk. De bouw van nieuwe biomassacentrales is niet waarschijnlijk, omdat de royale subsidies zijn afgeschaft. Alleen omdat Vattenfall al zeker was van subsidie, kon het de plannen bij Diemen doorzetten.

Milieuorganisaties, zoals de op IJburg uit protest tegen de Diemense biomassacentrale opgerichte actiegroep Comité Schone Lucht, hebben bij het schrappen van de subsidies een vooraanstaande rol gespeeld. Anders dan in het verleden ziet de overheid het opstoken van houtkorrels niet meer als een duurzame energiebron.

Geothermie als alternatief

Als alternatief denkt Vattenfall voor de Amsterdamse stadsverwarming onder meer aan geothermie, boorputten die aardwarmte uit de diepe ondergrond halen. Een proefboring vorig jaar bij Amsterdam-Zuidoost leidde tot enig optimisme over de mogelijkheden. Verder denkt het energiebedrijf aan restwarmte uit datacenters en wil het de op aardgas draaiende energiecentrales bij Diemen op den duur laten overschakelen op waterstof.

Vattenfall heeft over de alternatieven een samenwerkingsovereenkomst gesloten met de gemeenten Almere, Amsterdam, Diemen en Ouder-Amstel en de provincies Flevoland en Noord-Holland, maakt het energiebedrijf bekend. De nadruk zal liggen op de ontwikkeling van geothermie en restwarmte. Vattenfall rekent op ‘actieve steun’ van de overheden. “De samenwerkingsovereenkomst biedt Vattenfall het vertrouwen dat nodig is om deze alternatieve warmtebronnen grootschalig te kunnen realiseren,” zegt directeur Warmte Ahmed Abdisalaam namens Vattenfall.

Ook zonder biomassa houdt Vattenfall het nog steeds voor mogelijk dat zijn Amsterdamse warmtenet in 2040, dus tien jaar eerder dan vermoedelijk wettelijk verplicht wordt, niet meer op aardgas draait. Toch zal het niet meevallen om alternatieven te vinden voor de biomassacentrale.

Dat blijkt alleen al uit Vattenfalls ervaringen met zijn ‘e-boiler’, die startklaar staat bij Diemen. Deze gigantische waterkoker die aanspringt als er bij veel wind of zon een overvloed is aan goedkope duurzame energie, moest een deel van de verwarming overnemen. Maar Vattenfall twijfelt hardop of die ooit in gebruik zal worden genomen. De aansluiting op het elektriciteitsnet valt tientallen miljoenen duurder uit dan verwacht.

Amsterdam verheugd

De Amsterdamse wethouder Dirk de Jager (Duurzaamheid, GroenLinks) reageert in een brief aan de gemeenteraad verheugd op het bericht dat de biomassacentrale bij Diemen er definitief niet komt. Uit onderzoek dat de verschillende overheden en Vattenfall samen hebben laten doen blijkt dat er in theorie ook zonder biomassacentrale genoeg warmtebronnen beschikbaar zijn rond Amsterdam. Wel zijn er grote ‘uitdagingen’, zoals de betaalbaarheid, lange ontwikkeltijden en de onzekerheid of genoeg aardwarmte voorhanden is.

Afgesproken is dat de gemeenten en provincies hun medewerking verlenen bij vergunningverlening en participatie en dat samen wordt bekeken of de investeringsrisico’s kunnen worden beperkt. Het uitgangspunt is wel dat Vattenfall als exploitant van het warmtenet verantwoordelijk blijft voor het opwekken van de warmte.

Overigens blijft biomassa in andere delen van de stad – in Nieuw-West, Noord en de Sluisbuurt – wel nog jarenlang een belangrijke warmtebron voor de stadsverwarming via de door AEB gebouwde biomassacentrale. Uit het onderzoek blijkt bovendien dat het warmtenet, ondanks alle ambities voor een circulaire economie die meer grondstoffen recyclet, tot 2040 afhankelijk blijft van het verbranden van afval. Ook aan deze kant van de stad wordt ingezet op nieuwe warmtebronnen zoals aardwarmte en restwarmte van datacenters, maar daarvan staat nu al vast dat dit veel tijd kost en minder oplevert dan de verbranding van afval, waarover tot 2047 contractuele afspraken zijn met AEB.

Link naar het artikel