2024-11-05 09:44 | Door Comité Schone Lucht, Tijdschrift Milieu, 5 november 2024.  

“Biomassa voor energie: een goed idee?” Daarover ging het Tijdschrift Milieu (nr. 4, sept. 2024). Doel was om feiten en visies over biomassa op een rij te zetten.

Reactie op artikel in tijdschrift Milieu

Auteurs: Dr. Fenna Swart, drs. Maarten Visschers, prof.dr. Louise E.M. Vet en prof.dr. Martijn B. Katan. Fenna Swart en Maarten Visschers zijn actief bij het Comité Schone Lucht. Martijn Katan is biochemicus en em. hoogleraar voedingsleer aan de VU. Louise Vet is ecoloog en em. hoogleraar evolutionaire ecologie aan de WUR.

“Biomassa voor energie: een goed idee?” Daarover ging het Tijdschrift Milieu (nr. 4, sept. 2024). Doel was om feiten en visies over biomassa op een rij te zetten. Op verzoek van de redactie leverden wij twee artikelen aan (1). Tot onze verrassing blijkt bij de verschijning dat, naast onze bijdragen, ook gekozen is voor een recenserende nabeschouwing door Junginger en Van Soest. Hierin worden de bijdragen, die kritisch zijn over biomassa, beoordeeld als feitelijk onjuist. Naar aanleiding van ons verzoek aan de redactie kregen wij alsnog de gelegenheid om, in het kader van hoor en wederhoor, een reactie te schrijven

Biomassa leidt tot ontbossing, bosdegradatie en opdroging koolstofreservoir
In onze artikelen lieten we, aan de hand van bronnen, zien dat de biomassa die wordt verbrand voor energieproductie niet zomaar afval is, maar grotendeels wordt gefabriceerd door het omkappen van bossen. We lieten ook zien dat dit een extra uitstoot van CO2 veroorzaakt die op afzienbare termijn niet wordt gecompenseerd door groei van nieuwe bomen. We toonden de grootschalige bosdegradatie wereldwijd waar de systematische, industriële kap van bossen voor hout pellets toe leidt. Evenals de sterk teruglopende biodiversiteit en opdroging van het koolstofreservoir van bosgebieden in de herkomstlanden van biomassa. We baseerden deze conclusies op onder meer referenties naar onafhankelijke wetenschappers en instituties zoals de Europese Academies van Wetenschappen (EASAC, 2), het Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services (IPBES, 3), het Scientific Committee of the European Environment Agency (4), het SER-advies over biomassa en vele honderden wetenschappers uit binnen- en buitenland.

Graag feiten, zonder mening of belang
Junginger en Van Soest gaan niet in op de wetenschappelijke feiten, namelijk dat verbranding van hout meer CO2 uitstoot dan verbranding van kolen en dat ook bij aanplant van nieuwe bomen die extra CO2 nog vijftig tot honderd jaar in de atmosfeer blijft hangen. Ze doen dat af als een ‘eigen mening’ en ‘agenderend’, terwijl deze feiten voor iedereen met voldoende chemische en biologische kennis vanzelf spreken. Dit brengt de lezer niets dichter bij de waarheid.

De koolstofmythe in relatie tot tijd
Junginger en Van Soest stellen dat de CO2 die bij houtverbranding in één keer vrijkomt, in het verleden is vastgelegd in het hout. Dat is niet relevant; zelfs steenkool is ooit vastgelegd door plantengroei. Waar het om gaat is dat de CO2 -uitstoot in de atmosfeer nú toeneemt door grootschalige bos- en kaalkap en industriële houtverbranding voor energie. De koolstof die was opgeslagen, wordt verbrand en veroorzaakt daarmee een CO2 -schuld met een hypotheek voor de toekomst. Als de bossen niet gekapt waren, hadden ze nog tientallen jaren hun CO2 vastgehouden en extra CO2 vastgelegd. Dit gegeven wordt genegeerd, maar is cruciaal. Het duurt namelijk vele decennia voordat de bij verbranding van bomen vrijgekomen CO2 weer is vastgelegd door aangroei van nieuwe, volgroeide bomen. Die luxe van tijd hebben we echter niet! 

Hoezo BECCS wetenschappelijk bewezen?
Van Soest en Junginger pleiten voor de combinatie van biomassaverbranding met opvangen en opslag van CO2 , in het Engels afgekort als BECCS (Bio Energy with Carbon Capture and Storage). Ze stellen dat “alle IPCC studies laten zien dat de optie BECCS zeker klimaatnegatief is, en dat wie anders beweert, het klimaatbeleid geen dienst bewijst”. Die IPCC-rapporten (5) geven echter zelf reeds de vele bezwaren aan tegen BECCS. Pogingen om de CO2 uit de schoorstenen van energiecentrales ondergronds op te slaan mislukken al 25 jaar (6). Daarnaast vereist het verbouwen van biomassa voor BECCS immense hoeveelheden grond en concurreert het daarom met landbouw en natuurgebieden. Zelfs het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) geeft tegenwoordig aan dat CO2 -afvang bij biomassaverbranding niet effectief is en daarom wordt afgeraden. In Nederland culmineerde de discussie over biomassa in het SER-advies van 2020. De conclusie daarvan was dat biogrondstoffen schaars zijn; ze moeten niet worden verbrand voor energie maar hoogwaardig worden ingezet. Ook al zou de (biobased) industrie logischerwijze graag anders zien, die boodschap snijdt hout.

Biodiversiteit niet ondergeschikt
Tenslotte, hebben we niet alleen te maken met een klimaatcrisis. Nog veel bedreigender is het wereldwijde snelle verlies aan biodiversiteit en goed functionerende ecosystemen waar al het leven op deze planeet – en meer dan de helft van onze wereldwijde economie – van afhankelijk is. We lossen de klimaat- en natuurcrises samen op, of we lossen geen van beide op. Het herstellen van de biodiversiteit is alleen al essentieel om meer koolstof te absorberen en op te slaan. Het laagwaardige gebruik van hout voor energie vergt enorm veel grond die niet gebruikt kan worden voor voedsel of natuur. De toenemende omzetting van biodiverse bossen en semi-natuurlijke graslanden in intensief beheerde ‘bosakkers’ is desastreus voor de biodiversiteit. Gelukkig is dit besef bij de overgrote meerderheid van internationale wetenschappers doorgedrongen. Nu nog bij Junginger en Van Soest.

Referenties

1. Swart en Visschers (2024), ‘Verbranding van hout voor energie is het paard achter de wagen’. Milieu 2024-4, p.15-17 (https://comiteschonelucht.nl/paard-achter-de-wagen/  );
Vet en Katan (2024) ‘Houtige biomassa voor energie: een goed idee? . Milieu 2024-4, p.10-11 (https://comiteschonelucht.nl/biomassa-voor-energie/ )
2. https://easac.eu/
3. https://www.ipbes.net/ 
4. https://www.eea.europa.eu/about-us/governance/scientific-committee/presentation-archived
5. IPCC 2018 ‘Special Report on Global Warming of 1.5°C’: https://www.ipcc.ch/sr15/ 
Onder meer:
‘CDR op grote schaal ingezet is onbewezen en het vertrouwen op dergelijke technologie is een groot risico voor het vermogen om de opwarming te beperken tot 1,5°C.’ (p. 34);
‘De meeste CDR-technologieën zijn tot op heden grotendeels onbewezen en roepen aanzienlijke zorgen op over negatieve bijwerkingen op de ecologische en sociale duurzaamheid’ (p. 121);
‘De inzet van BECCS wordt verder beperkt door de koolstofboekhouding, land-, water- en nutriëntenvereisten van bio-energie’ (p. 343).
6. https://ieefa.org/resources/carbon-capture-crux-lessons-learned