BREAKING: Comité Schone Lucht deze week in pers en media
Jury-oordeel Duurzame 100
Laurie van der Burg:
“Comité Schone Lucht strijdt onvermoeibaar en met succes tegen vervuilende biomassaverbranding en voor schone lucht voor iedereen. Zo kregen ze het kabinet zo ver om subsidies voor houtige biomassa per direct stop te zetten waarmee geld vrijkomt voor écht duurzame oplossingen, zoals energiebesparing, zonne-energie en warmtepompen”
tekst Frank Straver
foto Judith Jockel
Beeld Judith Jockel
Makkelijk is dat niet: “Soms maakte ik me zorgen, of we niet gevolgd worden door de Oost-Europese maffia die actief is in biomassahandel. Dat is geen gek idee. De economische en politieke belangen zijn enorm. Dit is David tegen Goliath. Ik heb daar wel slapeloze nachten van gehad.” Ter bescherming gebruikten de leden onderling codenamen.
In een hippe, Amsterdamse loods hangt het logo van het Comité Schone Lucht aan de muur. Het is een labyrint. Niet te verwarren met een doolhof, zegt oprichter en voorzitter Fenna Swart van de milieugroep in de werkruimte. De milieugroep die ze samen met Maarten Visschers leidt. “Anders dan in een doodlopend doolhof, kun je uit een labyrint ontsnappen, vanuit het centrum van contemplatie.”
Het is een spiritueel beeld, maar de boodschap is helder. Een oplossing is nog mogelijk. “We kunnen en zullen stoppen met houtige biomassa”, zegt Swart. Houtige biomassa, dat is een beetje vage en ambtelijke term. Maar Swart kan exact vertellen waar het over gaat.
“We hebben het over hout van gekapte bomen, vooral uit Noord-Amerika en de Baltische Staten. Dat hout is in korrels geperst om, na transport in vrachtschepen, grootschalig in energiecentrales te worden verbrand om elektriciteit en warmte mee te produceren.” Dat is hernieuwbare energie, bestendigde de Europese Commissie.
Een milieuschandaal, vindt Swart. Haar argumenten: dreigende kaalkap van bos, en schadelijke uitstoot van CO2, stikstof en fijnstof bij de energiecentrale waar de houtstukjes in de oven gaan. Samen met een groepje andere vrijwilligers, eerst twee en inmiddels tien, strijdt ze daar nu vijf jaar tegen.
Beeld Judith Jockel
Biomassacentrale Diemen
Een belangrijk mikpunt was vanaf het begin de geplande biomassacentrale van energiebedrijf Vattenfall in Diemen. “Ik werkte in die tijd nog voor GroenLinks, in de stadsdeelcommissie Oost. Vattenfall begon de plannen voor de biomassacentrale, de grootste van Nederland, toen te presenteren. Ze deden alsof ze iets fantástisch aan het doen waren.”
Swart wantrouwde het project direct. Hout stoken, stukjes boom? En dan in enorme hoeveelheden, dag in dag uit? Waar zou dat hout dan vandaan moeten komen, dat kon toch niet anders dan bossen schaden? “Ik ging er met twee buurtbewoners, Jildert en Eline, tegenin. Wij stelden de lastige vragen.”
Zo lastig dat Swart bij GroenLinks intern als te lastig werd ervaren. Dat leidde tot een breuk, waarna ze haar comité oprichtte. Zo kon ze, naast haar werk in het onderwijs, haar verzet tegen biomassaverbranding onafhankelijk voortzetten.
“Ik ben een geboren activist”, zegt Swart. “Dat heb ik van mijn moeder meegekregen. Toen ik vijftien was liep ik al mee in demonstraties, met buttons en spandoeken. Tegen de bio-industrie, tegen legbatterijen, dierenleed”.
Dan zet Swart haar gezicht weer in een alerte en ernstige plooi. “Wij voelden dat het niet deugde met de biomassaplannen. Vooral dat er zoveel geheimzinnigheid over bestond triggerde ons.” Het Comité Schone Lucht begon bijeenkomsten te organiseren, om mensen te alarmeren en een discussie op gang te brengen.
Ene Johan Vollenbroek uit Nijmegen werd uitgenodigd. Hij kwam met zijn vrouw en dochter naar het buurthuis Blijburg Amsterdam. Hij hield een vurig betoog tegen biomassastook. “We hadden hem gevraagd als spreker, omdat we hoorden dat hij in Nijmegen een biomassacentrale wist te stoppen. Een aparte vent, maar het klikte.”
“‘Er wordt gesjoemeld met cijfers en stikstof’, zei Johan steeds maar.” Van een stikstofcrisis had toen niemand gehoord. Van Vollenbroek, die schade van stikstof aan natuurgebieden met zijn organisatie MOB succesvol aanvocht evenmin. Swart herinnert zich dat ze naar hem keek en dacht: hij is wel erg fel van toon. “We wilden niet direct een te radicaal imago hebben”, blikt ze terug.
Maar hoe meer ze zich in biomassa verdiepte, hoe minder reserves ze had. De luchtvervuiling die houtstook kan berokkenen en de CO2-uitstoot die ermee gepaard gaat baarden haar zorgen. Een beetje radicale actie was geoorloofd en zelfs noodzakelijk om dat te stoppen. “Zeker omdat we merkten dat biomassa landelijk en ook internationaal een issue was.”
Digitaal waren de lijntjes snel gelegd, al helemaal toen de hele wereld tijdens corona digitaal contact onderhield. “We werkten samen met actiegroepen, in Zwolle, Nijmegen, Groningen. Maar ook in de Baltische Staten, Scandinavië, de Verenigde Staten en Engeland. De uitwisseling met gelijkgestemden, die ook kaalkap en milieuschade als gevolg van biomassastook op de agenda wilden krijgen, motiveerde nog eens extra om vol te houden.” Het (inter)nationale digitale netwerk is nu een niet te negeren stem van invloed, in 5 jaar tijd ontstaan vanuit de grassroots.
Volhouden is het goede woord, want het zat lang niet altijd mee. Gevraagd of Swart een tegenvaller kan noemen, zegt ze: “Daar kan ik er een heleboel van noemen, hoor.” De protestacties, gericht op de politieke besluitvorming en het bedrijfsleven, wierpen maar weinig vruchten af. “Lang was het: een stap vooruit en dan weer twee achteruit”, zegt Swart.
Maar het waren de geboekte successen die ervoor zorgden dat het Comité Schone Lucht steeds doorging. Dat de Raad van State onlangs de vergunning van de geplande biomassacentrale van Vattenfall in Diemen vernietigde is zo’n succes, voortvloeiend uit een reeks juridische procedures door MOB en het Comité. In de Amsterdamse loods staat taart klaar om dat nog eens te vieren.
Een dik rapport van de Sociaal Economische Raad, waarin werd aangedrongen op een afbouw van houtige biomassa werd ook als zegen gezien. Net als het besluit van minister Rob Jetten, toen hij in 2022 besloot dat er geen nieuwe rijkssubsidie meer zou worden toegekend aan het verbranden van houtstukjes in energiecentrales.
Dit was mede te danken aan een petitie van het Comité Schone Lucht met 200.000 Europese handtekeningen, zegt Swart. Even was er een juichstemming. “Jammer was wel dat Jettens besluit deels symbolisch was. Want veel subsidie was al toegekend, voor tien of vijftien jaar.” Ondertussen lag er wel al lang een wetenschappelijk rapport op tafel, waaruit bleek dat biomassastook nog meer klimaatschade geeft dan aardgas en zelfs steenkool.
Actiejournalistiek
De strijd om de houtstukjes was dus niet gestreden. Nog altijd niet. Biomassa blijft de nachtmerrie van de leden van het comité. Wat bijdraagt aan de oplossing is media-aandacht, merkt Swart. Dat Arjen Lubach een keer een zeer kritisch item uitzond over biomassastook zette direct de discussie op scherp. Zembla dook later ook goed in de vermeende misstanden rond biomassaverbranding.
Het viel haar vies tegen dat ze niet altijd haar verhaal kon doen, bij de NOS en andere media. In Trouw en andere kranten publiceerde ze wel opiniestukken waarin ze ageerde tegen biomassa, in nieuwsberichten kon ze zorgen soms kenbaar maken. Maar veel protestacties en noodkreten kon ze, zeker in de beginjaren, niet kwijt.
Bij De Telegraaf lukte dat wel. De krant, die bekend staat om actiejournalistiek, omarmde het Comité Schone Lucht en zette de protestgroep veelvuldig in de kolommen. Dat door deze publicaties ‘haar’ comité, zoals Swart dat ziet, ook door sommigen wordt geframed als ‘tegen links klimaatbeleid’ vindt ze jammer en onterecht. “Dat zet je in een bepaalde populistische hoek, terwijl wij onafhankelijk zijn. We zijn niet links of rechts maar voor transparant beleid dat inzet op gezondheid van mens, dier en natuur”. Volgens Swart namen veel ‘reguliere media’ en politieke partijen lang de aanname dat houtstook een groene bron is, zoals wind- en zonne-energie, klakkeloos over.
Ze is blij dat Trouw Duurzame 100 de inspanningen van haar organisatie beloont. Zo’n compliment kan ze best gebruiken, net als haar teamgenoten. Want een offer is het wel, zegt Swart, om alsmaar actie te voeren. Budget is er gelukkig, uit crowdfunding en enkele fondsen, maar volgens het Comité Schone Lucht zijn de middelen beperkt.
Biomassa gaat om grote belangen
“Ik zou me wel volledig op de actie tegen biomassa willen richten, maar dat gaat niet”, zegt Swart. We hebben allemaal ook gewoon banen en een normaal leven.
Om de moed erin te houden is humor soms hard nodig, zegt Swart. Bij het opstellen van protestleuzen werkt de groep behalve met serieuze kreten (‘Stop fake renewables’) daarom ook met kwinkslagen. ‘Stop gebakken lucht’ vindt Swart een leuke vondst, net als #Vattenfail. Een recente stunt toont ook aan dat Swart, hoe ernstig ze haar biomassastrijd ook neemt, ook kan lachen.
Ze maakte een persiflage van een reclamefilmpje van Vattenfall, waarin een topmodel optreedt dat een spray op haar gezicht leegspuit en zegt: ‘Industriële emissies, schoon genoeg voor op je gezicht.’ Swart verkleedde zich als het model, in zilveren glitterjurk. Bruine smurrie druipt van haar gezicht, nadat ze de spray opspuit. Van de bedrijfsleus van Vattenfall ‘fossielvrij in een generatie’ maakt het Comité Schone Lucht ‘alle bomen weg in een generatie’.
Dat het Comité Schone Lucht zich zulke grappen kan permitteren, komt volgens Swart doordat de groep inmiddels voldoende serieus genomen wordt en aanhang heeft. “We moeten anderen ook op een positieve manier wakker schudden, alleen maar drammen werkt niet.” Bij acties blijft het labyrint daarom terugkeren: als symbool van ‘rede en bezinning’, met stoepkrijt op de straat gekalkt. ‘Art action’, noemt Swart dat.
Ze heeft heel wat noten op haar zang, om de ban op biomassa weer stappen verder te brengen. Ze wil politici confronteren met wat zij ziet als ‘vernietiging van ecosystemen’, doordat bomen op grote schaal worden gekapt en vermalen, om als energiebron te dienen. “Lang hebben we verhaal gehaald bij Eurocommissaris Timmermans”, zegt ze.
Het huidige boegbeeld van GroenLinks-PvdA verdedigde dat biomassa duurzaam en hernieuwbaar is, zolang bosbeheer aan strenge certificeringseisen voldoet. “Ik stuurde hem brieven. Als hij optrad ging ik in de zaal staan, vragen stellen. Timmermans baalde: daar heb je haar weer.” Jammer voor hem, vindt Swart. “De confrontatie is voor de goede zaak.” Nu richt het comité zich onder meer tot zijn opvolger, Wopke Hoekstra.
12 oktober 2023
Hét obstakel voor groen is Timmermans zelf
Op initiatief van Frans Timmermans in zijn recente rol als Eurocommissaris zet Brussel in op biomassa. Als lijsttrekker van PvdA/GL staat Timmermans voor de taak het einde van biomassa te bepleiten. Ongeloofwaardig, vindt Fenna Swart.
Lees hier: https://www.telegraaf.nl/nieuws/1636674056/het-obstakel-voor-groen-is-timmermans-zelf
29 september 2023
EU kiest nieuwe leider, maar ligt de prioriteit bij het klimaat of toch de partijpolitiek?
Door: Fenna Swart en Maarten Visschers (Comité Schone Lucht)
Het demissionaire kabinet heeft op persoonlijke aanbeveling van demissionair premier Mark Rutte, minister Wopke Hoekstra (Buitenlandse Zaken) voorgedragen als opvolger van Eurocommissaris Frans Timmermans in Brussel. Volgens Rutte heeft deze voordracht draagvlak binnen zowel het kabinet als de Europese Commissie in Brussel. De vraag is of dit klopt? Binnen het kabinet was D66 waarschijnlijk niet enthousiast. Maar ook in Brussel en tot ver daarbuiten in Europa, klinkt het protest. Het lot van Hoekstra ligt nu in handen van de leden van het Europees Parlement waar Hoekstra op 2 oktober gehoord zal worden. Een weigering komt zelden voor maar er is een precedent uit 2019. Dit protest dient serieus genomen te worden en een weigering is gerechtvaardigd. In het belang van klimaat en biodiversiteitsdoelen en onze aarde als geheel.
Of Wopke Hoekstra ook benoemd wordt is nog geen gelopen race. De hoorzitting op 2 oktober zal voor de leden van het Europees Parlement een cruciaal moment zijn om de kandidatuur van Hoekstra te beoordelen. Een delegatie van parlementariërs ondervraagt de kandidaat-commissaris dan drie uur lang over zijn Europese plannen. Zijn ze in die drie uur niet overtuigd, dan volgt een tweede sessie.
Dubieuze staat van dienst
Hoekstra’s staat van dienst als ex-werknemer uit de olie-industrie en actieve speler in het bedrijfsleven zonder aantoonbare kennis of expertise mbt klimaat- en biodiversiteitsvraagstukken, maken hem een ongeschikte kandidaat voor deze rol. Maar de belangrijkste redenen tegen deze benoeming zijn 1. gebrek aan leiderschap; 2. gebrek aan integriteit en tegenstrijdige belangen; 3. onwil om te investeren in hernieuwbare energie, en 4. weerstand mbt internationale klimaatovereenkomsten.
Economische belangen boven natuur
De partij van Hoekstra (CDA) wordt vaak bekritiseerd vanwege haar lauwe houding ten aanzien van het klimaatbeleid. Hun voorstellen geven vaak voorrang aan economische belangen boven milieuoverwegingen wat niet in overeenstemming is met de belofte van de Europese Unie om in 2050 klimaatneutraal te worden. Zoals consistente weerstand van de partij om regulier te investeren in hernieuwbare energiebronnen en duurzame praktijken te bevorderen, met uitzondering van de verbranding van biomassa die bepaald niet hernieuwbaar is.
Zelf onderwerp van onderzoek
In de coronatijd heeft Hoekstra als minister van Financiën ruim €3,4 miljard aan steun verleend aan luchtvaartmaatschappij KLM en heeft hij actief bezwaar gemaakt tegen de doelstellingen van de Nederlandse Regering om de uitstoot van stikstof en daarmee methaan, een krachtig broeikasgas, terug te dringen. Als Nederlandse senator werkte Hoekstra tegelijkertijd voor McKinsey, waar hij nauw samenwerkte met de controversiële klanten van het adviesbureau, waaronder grote farmaceutische, tabaks- en fossiele brandstofbelangen. Daarnaast is Hoekstra, terwijl hij lid was van de Commissie ter Bestrijding van Belastingontduiking, zelf onderzocht nadat de Pandora Papers zijn aandelen openbaar hadden gemaakt.
Maar Hoekstra’s meest opmerkelijke politieke prestatie met betrekking tot het klimaat is dat hij zelf het doelwit was van een parlementair onderzoek van de gaswinning Groningen, waarin hij aandrong op de verdere exploitatie van olie en gas in Nederland. Hierbij verzette hij zich lang tegen financiële compensatie voor verwoeste woningen in het gaswinningsgebied van Groningen. En nog steeds is de compensatie te weinig.
Prioriteit natuur,gemeenschappen en soorten
De Europese Unie speelt een cruciale rol in de mondiale klimaatactie, en de persoon die in deze functie wordt benoemd, moet zich volledig kunnen inzetten voor de Klimaat- en biodiversiteit agenda met hoge urgentie, ambitie en een diep begrip van de complexiteit ervan. Europa Heeft een klimaatcommissaris nodig die prioriteit geeft aan maatregelen om kwetsbare natuur, gemeenschappen en soorten te beschermen in aansluiting op de behoefte van Europeanen, het klimaat en natuurbelang van de Europese Unie en onze aarde als geheel.
10 oktober 2023
Definitieve EU-richtlijn ‘hernieuwbare energie’ aangenomen
Aanjagen boskap voor biomassa blijft van kracht maar ruimte lidstaten voor schadebeperking
Binnen de definitieve versie van de herziene richtlijn hernieuwbare energie (RED III) die gisteren 9 oktober is aangenomen, worden energiebedrijven nog steeds in staat gesteld bossen te kappen en te verbranden voor biomassa op basis van miljarden euro’s aan overheidssteun. Dit ondanks herhaalde waarschuwingen van wetenschappers, artsen, NGO’s en Europese burgers over de rampzalige gevolgen voor bossen, klimaat en luchtkwaliteit. Ook is het de lidstaten toegestaan de geproduceerde energie mee te laten tellen voor hun doelstellingen op het gebied van hernieuwbare energie.
Het is onbegrijpelijk dat het besluit van vandaag een beleid handhaaft voor de continuering van laagwaardige toepassing van hout (verbranding), ten koste van afgesproken klimaatdoelen en gezondheid mens, dier en natuur. Dit beleid gaat in tegen het eigen EU Klimaatbeleid, versterkt de biodiversiteitscrisis en luchtvervuiling en vermindert de houtvoorraad van belangrijke industrieën (voor hoogwaardige toepassingen, zoals bouwmaterialen, meubelindustrie). Een opvallend kenmerk van deze richtlijn is evenwel het belang dat wordt gehecht aan nationale wetgeving. Lidstaten kunnen beslissen of ze de biomassa-industrie blijven aanjagen met subsidies. Dit biedt ruimte aan Europese en NL burgers en bosbeschermingsorganisaties om politiek te overtuigen andere keuzes te maken.
Fenna Swart, voorzitter Comité Schone Lucht
Verdubbeling aandeel hernieuwbare energie in 2030
De wetgeving, die werd aangenomen na maandenlange onderhandelingen (zgn trilogen) tussen de Europese ministerraad, de Commissie en het parlement is van groot belang voor de energiesector omdat het de doelstellingen vastlegt en stimuleringsmaatregelen biedt om de ontwikkeling van hernieuwbare energiebronnen te versnellen. Het percentage hernieuwbare energie (nu 22,5%) moet in 2030 zijn verdubbeld (42,5%).
Implementatie-handleiding
Europese bosbeschermingsorganisaties zullen binnenkort een “Implementatie-handleiding” publiceren waarin aan EU-lidstaten wordt aangegeven hoe ze de Richtlijn hernieuwbare energie kunnen implementeren op een manier die hen helpt de klimaat- en biodiversiteitscrises aan te pakken. Een meer uitgewerkte analyse van de uitkomst van de onderhandelingen is te vinden in het persbericht dat Comité Schone Lucht publiceerde aan het einde van de trilogen, maart 2023.
Lees hier: https://comiteschonelucht.nl/definitieve-eu-richtlijn-hernieuwbare-energie-aangenomen/
Sluit je aan.
Alle expertise is welkom.
Stuur een mail of volg ons voor de laatste ontwikkelingen!