Aan:

Minister voor Klimaat en Energie dhr. R. Jetten
minister-ke@minEZK.nl
Postbus 20401
2500 EK Den Haag

CC:

– Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat mevr. V. Heijnen;
– Minister voor Natuur en Stikstof mevr. C. van der Wal -Zeggelink;
– Minister-president dhr. M. Rutte;
– Commissie EZK, IenW, LNV.

Betreft:

Bespreking Richtlijn Hernieuwbare Energie (RED) in Europese Raad

Datum:

11 mei 2022

Van:

Comité Schone Lucht en Leefmilieu

Geachte minister Jetten,

De verschrikkelijke invasie van Oekraïne door Rusland heeft geleid tot een energiecrisis in Europa. Deze energiecrisis mag echter niet leiden tot de verdere bevordering van de verbranding van houtige biomassa via de EU-richtlijn voor hernieuwbare energie (RED). Integendeel, deze crisis is een kans – politiek en economisch – om een snelle en fundamentele verandering in het Europese energiebeleid te realiseren. Deze verandering moet ons leiden naar een schone, veilige en betaalbare energietoekomst voor Europa, inclusief drastische verminderingen van de uitstoot van broeikasgassen om zowel klimatologische als strategische redenen. Bevoorradingszekerheid en klimaatbescherming gaan hand in hand: een einde maken aan het gebruik van koolstofuitstotende brandstoffen, het verminderen van onnodig energieverbruik, een enorm versneld energie-efficiëntiebeleid en een veel snellere uitrol van écht schone hernieuwbare energie zijn de oplossingen die de noodzakelijke brede publieke steun zullen verkrijgen.

Biomassa nieuwe lock-in
Het negeren van waarschuwingen over klimaatverandering en energieveiligheid heeft ons in een Russische gas- en olie-lock-in gebracht. Subsidiëring van infrastructuur voor de verbranding van biomassa, zoals omgebouwde elektriciteitscentrales en biomassacentrales, zou een nieuwe lock-in creëren, omdat fossiele CO2 dan wordt vervangen door CO2 afkomstig van biomassa (zgn biogeen CO2). De impact bij gebruik van biomassa op de energiezekerheid is minimaal, de schadelijke impact op bossen en klimaatverandering is enorm.

Houtstook in plaats van Russisch gas geen oplossing
De besluiten die waarschijnlijk zullen worden genomen tijdens de raadsvergaderingen van de staatshoofden en de ministers van energie over de herziening van de richtlijn hernieuwbare energie (REDII) in juni zullen een belangrijke koers bepalen voor de energietoekomst van de EU. In zijn huidige vorm promoot de EU-richtlijn RED actief de verbranding van boshout als energiebron, en sommige lidstaten willen dat deze praktijk wordt voortgezet en zelfs uitgebreid. Hout stoken in plaats van Russisch gas is echter niet de oplossing, om de volgende redenen:
* Om slechts 10% van de energie-invoer uit Rusland te vervangen door extra houtverbranding, zou de boskap met meer dan 60% moeten toenemen – of worden gedekt door invoer, d.w.z. geïmporteerde ontbossing. Een dergelijke toename van de houtkap is onmogelijk.
* Europa importeert al aanzienlijke hoeveelheden hout uit Rusland. De totale houtexport van Rusland bedraagt 13 miljard euro/jaar. Deze afhankelijkheid moet worden beëindigd. Door af te zien van het bevorderen van verder gebruik van bosbiomassa, erkende de REPowerEU-agenda van de Europese Commissie duidelijk de gevaren van toenemende boskap voor brandstof – maar het is belangrijk dat dit standpunt niet wordt afgezwakt. Ook lidstaten beginnen in te zien dat bosbiomassa geen oplossing is, nu de schade door het gebruik van biomassa duidelijker wordt. Zo heeft de Nederlandse overheid op 22 april jl besloten om nieuwe subsidies voor verbranding van bosbiomassa (voor lage temperatuurwarmte) per direct te stoppen1www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2022/04/22/onmiddellijke-subsidiestop-voor-laagwaardige-warmte- uit-biogrondstoffen.

Europese bossen onder grote druk
Gezonde bossen zijn nu meer dan ooit nodig om de functie van ecosystemen te behouden, de biodiversiteit te herstellen en te helpen bij de wederopbouw van de koolstofvoorraad op het land die essentieel is voor het tegengaan van klimaatverandering. Natuurlijke bossen staan echter in de hele EU onder grote druk. Volgens het Europees Milieuagentschap (EEA) verkeert slechts ongeveer 15% van de beoordeelde bossen in een bevredigende staat. Momenteel wordt ongeveer de helft van de Europese houtoogst verbrand voor energie. Dat ondermijnt de doelstellingen voor bosherstel en klimaatmitigatie. De RED dient Europa te helpen haar uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Maar houtgestookte elektriciteitscentrales stoten zelfs meer CO2 per eenheid opgewekte energie dan steenkool uit. Terwijl houtkap Europa’s belangrijkste koolstofvoorraad ernsting schaadt: bossen. Het wetenschappelijk bureau van de Europese Commissie (Joint Research Centre) heeft gewaarschuwd dat de cumulatieve impact van het verbranden van bosbiomassa de CO2-uitstoot voor decennia tot eeuwen verhoogt. Deze tijd om onder de 1,5°C opwarming van de aarde te blijven, hebben we niet.

Luchtverontreiniging en gezondheidsschade
Houtverbranding veroorzaakt ook meer luchtverontreiniging door fijnstof in Europa dan de hele wegvervoersector. De bijbehorende schade voor de menselijke gezondheid kost de Europese gezondheidssector 17 miljard euro per jaar2epha.org/replacing-fossil-fuels-and-biomass-with-cleaner-alternatives-in-residential-heating-and-cooking.

Miljardensubsidies
Bovendien krijgt de biomassa-industrie jaarlijks meer dan 10 miljard euro aan subsidies. Daarnaast hoeft de biomassa-industrie, ondanks de extreem hoge uitstoot van broeikasgassen, niet te betalen voor ETS-credits (Emissions Trading System; CO2-handelssysteem), omdat CO2 van houtverbranding als nul wordt geteld in de ETS. Dat houdt een andere miljardensubsidie in.
Zo importeert Nederland jaarlijks tot 2027 3.6 miljoen ton houtpellets3Deze geïmporteerde houtpellets worden verkregen door de systematische kaalkap van bossen. Voor de jaarlijkse winning van 3.6 miljoen ton houtpellets is de kaalkap van 35.000 hectare bos nodig. Dat is jaarlijks ongeveer tweemaal de oppervlakte van Amsterdam. uit onder meer de Verenigde Staten en de Baltische Staten voor de bijstook in de Nederlandse kolencentrales. De totale subsidie voor deze periode bedraagt 3.5 miljard euro4www.biobasedeconomy.nl/wp-content/uploads/2019/11/biomassa-hoe-zit-het-2.pdf.

Houtpelletfabriek van Granuul, Estland

Progressieve rol Nederland/ oplossingen
Het is daarom van cruciaal belang dat de EU bij deze herziening van de REDII de energieproductie uit bosbiomassa niet blijft steunen. We roepen u op om een progressieve rol te spelen in de Europese Ministerraad Energie, de wetenschap te volgen en écht schone hernieuwbare energie te promoten. We gaan er van uit dat u deze zaak bespreekt met staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat mevr. V. Heijnen (portefeuille luchtkwaliteit; EU ministerraad Milieu), minister voor Natuur en Stikstof mevr. C. van der Wal -Zeggelink (portefeuille Staatsbosbeheer en bossen) en minister-president dhr. M. Rutte (Europese Raad Staatshoofden). Tevens rekenen wij er op dat u op de volgende vergaderingen van de Europese Ministerraad Energie aandringt op de volgende oplossingen:

  • het niet langer meetellen van de verbranding van biomassa uit bossen voor de doelstellingen voor hernieuwbare energie.
  • het stopzetten van álle subsidies en andere steunmechanismen voor energie uit de verbranding van primaire houtige biomassa (d.w.z. hout dat direct afkomstig uit bossen en geen secundair product van materiaalgebruik is). Deze subsidies dienen in plaats daarvan te worden geïnvesteerd in échte hernieuwbare energiebronnen.
  • het consequent toepassen van het cascadeprincipe vanaf het moment van de houtoogst.
  • het uniform toepassen van alle duurzaamheidscriteria voor bio-energie vanaf installaties met een capaciteit van 5 MW. Dit aangezien de overgrote meerderheid van de installaties klein is en verschillende regels onnodige administratieve lasten veroorzaken. Wij willen hiermee echter niet zeggen dat duurzaamheidscriteria een oplossing zijn.
  • alle beschermde of zeer biodiverse gebieden vrijstellen van het oogsten van biomassa.

De nieuwe Richtlijn hernieuwbare energie dient ontworpen te worden om het klimaat, de energiezekerheid en het doel van betaalbare energie voor burgers op lange termijn te dienen. Daarom is er nu een snelle overgang naar een koolstofneutrale economie nodig en geen investeringen in valse klimaatoplossingen zoals biomassaverbranding.

Graag willen wij u hierover spreken en zien uw antwoord met belangstelling tegemoet. Wij ontvangen graag een ontvangstbevestiging.

Hoogachtend,
Dr. F. Swart, Comité Schone Lucht. Fennaswart25@gmail.com
Drs. M. Visschers, Leefmilieu. info@maartenvisschers.nl, 31634428154.