Door de huidige crises op het wereldtoneel is er begrijpelijkerwijs minder aandacht voor klimaat, maar dat is onterecht, schrijven Fenna Swart en Louise Vet. Het Klimaatplan van dit kabinet zet in op dure en onbewezen technologie, zoals het afvangen van CO2, die leidt tot enorme schade aan biodiversiteit en ecosystemen.

ILLUSTRATIE HAJO

De minister voor Klimaat en Groene Groei, Sophie Hermans (VVD), stuurde onlangs zowel het Klimaatplan 2025-2035 als de routekaart koolstofverwijdering naar de Eerste en Tweede Kamer. In de begeleidende brief schrijft ze dat het belangrijk is „stevig door te pakken met koolstofverwijderingstechnologie”. Nu de gewenste CO2-uitstoot niet omlaag gaat – in tegenstelling tot Europa, stijgt de uitstoot weer in Nederland – moet de industrie een handje worden geholpen, zo is de gedachte.

Prima zou je denken, maar waarmee? Hoe effectief is deze routekaart voor het klimaat en wat zijn de gevolgen voor de natuur? Wat vergeten wordt, is het drama áchter het klimaat. Het enorme verlies aan biodiversiteit en goed functionerende ecosystemen waar al het leven, ook dat van ons, van afhankelijk is. Dat is pas echt zorgwekkend.

Fenna Swart is onderwijskundige, publicist en directeur Comité Schone Lucht.

Louise Vet is voormalig directeur Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) en em. hoogleraar Evolutionaire Ecologie WUR.

Om CO2 in de atmosfeer te verminderen, zet het kabinet vooral in op koolstofafvang en opslag, Carbon Capture and Storage (CCS). Dit klinkt als een mooie oplossing, maar dat is het niet. Hiermee wordt namelijk niet ingezet op gedragsverandering (energiebesparing) en een schonere industrie (afbouw van verbranding) maar op een buitensporig dure en onbewezen technologie die juist afleidt van wereldwijde inspanningen om de uitstoot van CO2 te verminderen. Ondertussen kan de olie- en gasindustrie gewoon door met haar ‘business-as-usual’. En, erger, het is een stimulans voor de biomassa-industrie, die grootschalig hout verbrandt en de CO2 daarvan opslaat (BECCS) om nog meer te gaan produceren.

Het aandeel houtige biomassaverbranding in de hernieuwbare energiemix (waarin ook warmte wordt meegerekend) lag in 2023 al op 35-40 procent. Dit wordt nog weleens vergeten. Zon en wind worden genoemd, biomassa wordt vaak voor het gemak weggelaten.

Technologisch onbewezen

De keuze voor koolstofverwijdering in het klimaatplan is hoogst opmerkelijk. Ook omdat het kabinet hiermee het negatieve advies van de VN naast zich neerlegt. De uitrol van een industriële aanpak van koolstofverwijdering is volgens de VN „technologisch en economisch onbewezen en brengt op grote schaal onbekende milieu- en sociale risico’s met zich mee”. Daarom adviseerde het klimaatorgaan van de VN al in 2023 tegen overheidssubsidies voor koolstofverwijderingstechnologie.

Ook het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) waarschuwt dat ook bij een focus op koolstofverwijderingstechnieken, die slechts voor ongeveer 2,4 procent zullen bijdragen aan de totale beoogde wereldwijde CO2-reductie. Daarbij merkt het IPCC op dat geen enkel koolstofverwijderingssproject tot dusver ooit het beoogde afvangpercentage heeft bereikt.

Voor biomassaverbranding met BECCS zijn kolossale hoeveelheden hout nodig. Dit legt nu al een groot beslag op bossen en landbouwareaal in het buitenland waaronder de VS. Nederland maakt zich daarmee sterk afhankelijk van de import van biogrondstoffen terwijl de minister in haar Klimaatplan 2025-2035 nu juist aangeeft in te zetten op energie-onafhankelijkheid.

Diverse wetenschappelijke studies wijzen op de negatieve gevolgen van grootschalige houtkap, waaronder bijvoorbeeld kaalkap, omzetting van grote gebieden landbouwgrond naar energiegewassen, en bosdegradatie. Zo zijn de bossen in onder meer Zweden en Finland inmiddels CO2-uitstoters geworden door de grootschalige houtkap en het vervangen van natuurlijke bossen door boomplantages (monoculturen).

In het Klimaatplan dat vorige week naar de eerste en tweede kamer is gestuurd, wordt dit verlies aan bos en biodiversiteit echter volledig buiten beschouwing gelaten. Maar niet alleen deze bezwaren worden door dit kabinet genegeerd. Ook alle ‘kritische’ zienswijzen van de in totaal 1.171 reacties in de publieke internetconsultatie, lijken terzijde te zijn geschoven. Dat wil zeggen, alle reacties met daarin de woorden ‘natuur’, ‘natuurbescherming’ en/ of ‘ecologisch perspectief’ ontbreken in het Klimaatplan, zo blijkt uit de nota van antwoord, waarin de minister toelicht hoe zij met deze zienswijzen is omgegaan.

Fijngesnipperd bos

Al jaren hebben ecologische wetenschappers en natuurorganisaties kritiek op de BECCS-aanpak. Zij zijn onder meer afkomstig uit de landen waaruit Nederland nog steeds op grote schaal fijngesnipperd bos importeert voor onze ‘schone’ energie: onder meer de VS, de Baltische Staten, Polen en Scandinavië. Op de nu ingeslagen weg zal de Nederlandse biomassa-industrie de komende tien jaar ruim verdubbelen, van de huidige 3,5 miljoen naar 7,5 miljoen ton hout per jaar dat wordt verbrand in onze omgebouwde kolencentrales.

Kortom, het klimaatplan geeft een misleidende en te simplistische voorstelling van zaken over koolstofverwijderingstechnologie die als grote klimaatoplossing wordt gepresenteerd. Niet alleen ontbreekt een risicoanalyse over een toenemende afhankelijkheid van het buitenland door grootschalige import van versnipperde bossen en biodiversiteitsverlies, ook is de extra CO2 uitstoot door kaalkap, productie van houtpellets, transport, CO2-afvang en -opslag in de keten achterwege gelaten. Wanneer alle CO2-emissies over de gehele keten (van boskap tot CO2-opslag) worden meegenomen, is biomassaverbranding met koolstofafvang en -opslag niet CO2-negatief en kan er dus niet gesproken worden van negatieve emissies.

Zelfs de Tweede Kamer heeft moeite het Klimaatplan nog te volgen, zo blijkt. Afgelopen week was er al een technische briefing over het Klimaatplan aangevraagd door kamerleden. Genoeg kritische vragen. Zoals bijvoorbeeld waarom de minister geen uitvoering heeft gegeven aan de Kamermoties om biodiversiteitseffecten bij klimaatmaatregelen volwaardig mee te nemen en in uitwerking van de klimaatdoelen transparant te zijn over respectievelijk het aandeel emissiereductie, landgebruik en het nuttige gebruik van CO2 (Carbon Capture and Utilisation CCU) in plaats van CO2-opslag (CCS).

Het gebrek aan aandacht voor het Nederlandse Klimaatplan 2025-2035 is dus, hoewel verklaarbaar, onterecht. Oorlog verdrukt de aandacht voor het klimaat, en het Nederlandse Klimaatplan onderdrukt de aandacht voor natuur en biodiversiteit. Het plan laat een diepe kloof zien tussen de klimatologen (IPCC) enerzijds, en de ecologen en natuurmaatschappelijke organisaties anderzijds. Hoe valide is een Klimaatplan dat is vormgegeven door klimaat-, energie- en bedrijfskundigen maar waar het ecologische perspectief ontbreekt? Zonder aandacht voor bos en biodiversiteit kunnen we nog zoveel CO2 willen reduceren maar met een kale aarde als resultaat redden we ons klimaat niet.

LINK: https://www.nrc.nl/nieuws/2025/04/09/klimaat-gered-natuur-naar-de-knoppen-a4889372