Nieuwsbrief 8 april 2023

Vattenfall creëert beeld met boemerangeffect

Energiebedrijf Vattenfall lanceert deze zomer een nieuwe internationale duurzaamheidscampagne met model, Hollywood actrice en zelfbenoemde ‘eco-strijder’ Cara Delevingne in de hoofdrol. In deze commercial wil Vattenfall, met een gezichtsspray op basis van industriële emissies, laten zien dat hun uitstoot schoon en duurzaam is. De Nederlandse natuur NGO, Comité Schone Lucht (CSL), publiceerde deze week een nieuwe versie van de Vattenfall-commercial met het, volgens CSL, ‘echte verhaal’. Volgens CSL is de uitstoot van de huidige mix aan gebruikte brandstoffen van Vattenfall, voornamelijk biomassa1 en gas, niet schoon en maakt de multinational zich opnieuw schuldig aan ‘grootschalige greenwashing’. De maat is hiermee vol. CSL bezint zich op juridische stappen. De versie doet het goed op sociale media.

In gesprek met burgers

Zowel Vattenfall als actrice Delevigne geven op hun website aan dat ‘dit de mensen aan het praten zal krijgen’. Dat doet het zeker. De vraag is of dit gebeurt op een manier die zij voor ogen hadden. Waterstof voor energie is namelijk allesbehalve ‘schoon’ en zeker niet onschadelijk. Sinds 2018 roept CSL Vattenfall op in dialoog te gaan via brieven, video’s en ludieke acties. Tot op heden is Vattenfall hier niet op ingegaan of herhaalt dezelfde soundbites die niet leiden tot een dialoog, laat staan tot verandering. Het is daarom tijd voor andere stappen, aldus Fenna Swart van CSL.

Greenwashing

Vattenfall timmert al enige tijd flink aan de weg met dure, internationale campagnes waarin duurzaamheid van hun industrie wordt geclaimd. Nieuw in de huidige campagne is de ‘glamoureuze’ aanpak in samenwerking met een Hollywoodster. Volgens CSL, een burgerinitiatief dat zich sinds 2018 inzet tegen industriële uitstoot in binnen- en buitenland en tegen biomassacentrales in het bijzonder, is het ‘zeer onwenselijk om op misleidende wijze reclame te maken over zo’n controversieel en complex onderwerp waarbij grote politieke en economische belangen zijn gemoeid.’

Greenwashing gaat over misleiding van de consument mbt duurzaamheidsvoordelen. Vanuit juridisch oogpunt zijn er wetten en richtlijnen die bepalen wanneer sprake is van ‘misleiding’ als het gaat om duurzaamheid. Als dat zo is, kan bevolen worden dat niet meer wordt misleid of een boete gevorderd worden. Bedrijven kunnen ervoor kiezen om zo’n risico voor lief te nemen als de opbrengst groter is dan de schade. En dat gebeurt regelmatig, zoals we al langer zien bij Vattenfall.
greenwashing

Vattenfall: ‘we doen niets wat de samenleving niet wil’

In Nederland procedeert Vattenfall al 2,5 jaar tegen de Nederlandse natuur-ngo’s (waaronder Comite Schone Lucht en MOB) bij de Raad van State om zijn biomassazaak te winnen. Anna Borg, CEO van Vattenfall heeft aangegeven niets te willen doen zonder steun vanuit de samenleving. Intussen gaat de strijd door om de grootste biomassa-energiecentrale van Nederland in Diemen te bouwen, betaald door de Nederlandse belastingbetaler met 395 miljoen overheidssubsidies. Hierbij wordt ingezet op een forse toename van energieproductie door biomassastook. Niet alleen in Nederland, maar ook in Denemarken, Duitsland en Zweden wil Vattenfall de inzet van biomassa minimaal verdubbelen.

Context en achtergrond

Overgrote deel waterstof uit fossiele brandstoffen en uit chemie
Vattenfall doet alsof het de eerste is die groene waterstof erkent als energie van de toekomst, maar ook politiek en de energiesector heeft er de mond van vol. Het klinkt ook prettig en veelbelovend: bij waterstof komt geen CO2 vrij en het kan met elektriciteit worden geproduceerd uit eenvoudig water. Er is echter een probleem: waterstof is alleen klimaatvriendelijk als het volledig wordt opgewekt uit groene stroom, aldus CSL. De meeste waterstofproductie is nog steeds afkomstig van fossiele brandstoffen of als bijproduct van chemische processen, zoals de verwerking van zware olie. Daarnaast is er de zogenaamde grijze waterstof, die door middel van stoom uit aardgas wordt gewonnen, wat net zo schadelijk is als de winning uit zware olie. Maar ook ‘groene’ waterstof, dat in tegenstelling tot waterstof uit fossiele brandstoffen geen koolstof uitstoot, heeft grote nadelen: de enorme hoeveelheid hernieuwbare energie die nodig is om het te produceren.

PR-stunt
De nieuwe commercial lijkt, volgens CSL, niets meer dan een pr-stunt, bedoeld om Vattenfall te profileren als groen en klimaatbewust bedrijf. Op de website van Vattenfall staat: ‘Waterstof heeft de potentie om de CO2-uitstoot in industrieën zoals raffinage, petrochemie, staal en transport te verminderen.’ Het is echter een beeld met een boemerangeffect. Het publieke besef dat Vattenfall – net als vele andere energiemaatschappijen – waterstof misbruikt voor eigen gewin en een schoon imago, was vast niet het doel van de campagne, aldus Comite Schone Lucht.

Waterstof energiedrager
Volgens CSL is waterstof slechts een energiedrager: het moet eerst worden geproduceerd en is daarmee inefficiënt en duur. Ook negeert Vattenfall het feit dat meer dan 90 procent van de wereldwijd verbruikte waterstof met fossiele energie wordt geproduceerd. Om echt groen en schoon te zijn, dient hernieuwbare energie direct te worden toegepast.

Cara Delevigne
Normaal staat de Britse Delevingne in reclames van luxemerken als Chanel of Yves St. Laurent, maar in de Vattenfallcommercial loopt ze langs enorme tanks door een elektriciteitscentrale, terwijl ze zichzelf besproeit met een Vattenfallgezichtsspray. De gezichtsspray bestaat uit afvalwater van een energiecentrale van Vattenfall. “Industriële emissies – schoon genoeg om in je gezicht te spuiten,” aldus Delevingne.