Richtlijn hernieuwbare energie brief aan minister Jetten

Aan:

Minister voor Klimaat en Energie, de heer R. Jetten

CC:

Permanente Vertegenwoordiging Nederland in de EU (Brussel), ministerie EZK (Klimaatbeleid), Commissie Economische Zaken en Klimaat van de Tweede Kamer

Betreft:

Inzet Nederland in EU Raad mbt bosbiomassa in eindfase onderhandelingen revisie Europese Richtlijn hernieuwbare energie (REDIII)

Datum:

23 februari 2023

Afzender:

Comité Schone Lucht en Forest Defenders Alliance

Geachte minister Jetten,

Comité Schone Lucht en Forest Defenders Alliance vragen uw nadrukkelijke aandacht voor de eindfase van de onderhandelingen (trilogen) over de herziening van de Richtlijn hernieuwbare energie (REDIII), over het onderdeel en de rol van bosbiomassa daarin. Comité Schone Lucht werkt in dit kader samen met Forest Defenders Alliance, een coalitie van milieuorganisaties in Europa en Noord-Amerika.

Hoewel we begrijpen dat er verschillen zijn tussen de standpunten van de lidstaten, maken we ons grote zorgen over het algemene standpunt van de EU Ministerraad, zoals recent naar voren gebracht door de huidige EU- voorzitter Zweden. Als dit Zweedse voorstel wordt aangenomen, zal het leiden tot ernstige en aanhoudende schade aan ecosystemen en het onmogelijk worden om de klimaatdoelstellingen van de EU te halen. Het doel van de EU om klimaatneutraal (netto nul) in 2050 te zijn, is gebaseerd op bossen als de belangrijkste koolstofopslag (‘sink’), maar de koolstofopslag van de EU in de bossen krimpt, deels als gevolg van de toegenomen houtkap van bossen voor biomassa. Daarom vragen we de Raad om haar standpunt over bio-energie af te stemmen op de klimaatwetenschap en een standpunt in te nemen dat de bossen en de koolstofopslag van de EU in staat te stelt zich te herstellen.

Meer CO2
Er bestaat geen discussie over het feit dat de verbranding van biomassa per eenheid energie meer CO2 uitstoot dan fossiele brandstoffen¹. Omdat bij het verbranden van hout CO2 veel sneller wordt uitgestoten dan bomen bij herplant weer vastleggen, hebben wetenschappers van de Europese Commissie, het Gemeenschappelijk Centrum voor Onderzoek² en wetenschappers in international verband³, geconcludeerd dat de netto CO2-emissies van het verbranden van boshout verre van “klimaatneutraal” zijn en tientallen jaren lang tot hogere CO2-concentraties in de atmosfeer leiden (vergeleken bij fossiele brandstoffen). Reeds in 2016 concludeerde de Commissie⁴ dat “het gebruik van bepaalde biomassagrondstoffen uit bossen voor energiedoeleinden kan leiden tot aanzienlijk lagere of zelfs negatieve broeikasgasreducties in vergelijking met het gebruik van fossiele brandstoffen in een bepaalde periode (bijv. 20 tot 50 jaar of zelfs tot eeuwen).” Dit is zelfs het geval als wordt aangenomen dat er bosregeneratie plaatsvindt. Bosregeneratie is een steeds riskantere veronderstelling, gezien mislukte aanplant van bos⁵, die door droogte wordt veroorzaakt.

Koolstofopslag in bos opbouwen essentieel
Uit de eigen klimaatmodellen van de Europese Commissie blijkt dat het opnieuw opbouwen van de koolstofopslag in de bossen essentieel is om tegen 2050 klimaatneutraal (netto nul) te bereiken. Dit is een doelstelling die wordt erkend in de LULUCF-verordening, die voor elke lidstaat afzonderlijk doelstellingen voor koolstofopslag op het land stelt. De klimaatmodellering van de Commissie gaat er van uit dat biomassa-energie met koolstofafvang en -opslag (BECCS) naast opname door de landsector jaarlijks honderden miljoenen tonnen CO2-afvang zal opleveren⁶. BECCS zijn echter niet in staat is om “negatieve emissies” te leveren wanneer het bestaat uit het (via biomassaverbranding) overbrengen van koolstof uit bos naar geologische opslag van CO2⁷. Dit maakt bescherming en herstel van de koolstofopslag in het bos zelfs nog belangrijker om klimaatneutraal (netto nul) te bereiken.

Lucratieve biomassasubsidies van lidstaten
Het kappen en verbranden van bossen voor brandstof ondermijnt rechtstreeks de klimaat- en natuurdoelstellingen van de EU. Sinds 2002 de EU het verbranden van hout voor elektriciteit begon te promoten, heeft de EU een kwart van haar koolstofopslag op het land verloren. In verschillende landen is de koolstofopslag van land en/of bos volledig verloren gegaan. Dit is een trend die in sommige gevallen duidelijk verband houdt⁸ met het oogsten van biomassa. Momenteel wordt meer dan de helft van het in de EU gekapt hout verbrand voor energie. Enkele van de zeldzaamste, meest koolstofrijke en biodiverse bossen worden gekapt voor houtpellets, bijvoorbeeld in Roemenië⁹, in Natura2000-gebieden in Spanje¹⁰ en Estland¹¹. De lucratieve subsidies van de EU en lidstaten zelf voor laagrenderende biomassa-elektriciteit zorgen ook voor een explosieve groei van de houtpelletindustrie buiten de EU. Dit blijkt onder meer uit een recente brief¹² van 115 milieuorganisaties in de VS en Canada aan beleidsmakers. Voor voorbeelden van de impact van de houtpelletindustrie op Noord-Amerikaanse bossen, zie bewijsmateriaal uit het zuidoosten van de VS¹³ en een recente BBC-documentaire¹⁴ waarin houtpelletproducenten die ongerepte gematigde regenwouden in Canada kappen, zijn te zien.

Gebruik biomassa loopt door staatssteun uit de hand
Aan het einde van deze brief voegen we een bijlage toe met gegevens van Nederland over het verbruik van biomassa, de koolstofopslag van bos/land en de beoordeling van de Europese Commissie over hoe goed het Nederlandse Nationale Energie- en Klimaatplan (NECP) de effecten van biomassa op de koolstofopslag in bossen beschrijft. Deze gegevens maken duidelijk dat het gebruik van biomassa uit de hand loopt. Zelfs vertegenwoordigers van de houtproductenindustrie maken zich steeds meer zorgen¹⁵ over staatssteun voor het verbranden van primaire houtachtige biomassa voor energie.

Grootste bron uitstoot fijn stof
Houtverbranding is de grootste bron van uitstoot van fijn stof¹⁶ in de EU. Fijn stof is een luchtverontreinigende stof waaraan meer dan 1.000 EU-burgers per dag voortijdig sterven. In de recente effectbeoordeling¹⁷ van de Commissie voor de luchtkwaliteitsrichtlijn werd geconcludeerd dat het halen van de luchtkwaliteitsnormen van de WHO (Wereld Gezondheidsorganisatie) honderdduizenden levens per jaar zal redden en jaarlijks 38 tot 123 miljard euro zal opleveren voor de gezondheid en het milieu. Uit de studie blijkt echter dat houtverbranding sterk moet worden verminderd om deze verbetering te bereiken.

Biomassa niet meetellen voor doelstelling hernieuwbare energie
Houtverbranding meetellen voor de doelstellingen voor hernieuwbare energie terwijl het zoveel zeer nadelige gevolgen heeft, is geen goed beleid. De Europese ministerraad dient hieraan een einde te maken. Het huidige standpunt van de Raad over bosbiomassa is echter niet alleen in strijd met de wetenschap, maar ook met de bepalingen die zijn goedgekeurd in de RED zelf. Zowel de Raad als het Parlement onderschrijven ‘Overweging 4’ in de RED, waarin staat: “De lidstaten moeten rekening houden met de beschikbare duurzame levering van biomassa voor energie- en niet-energetisch gebruik en het onderhoud van de nationale koolstofopslag en ecosystemen in de bossen, evenals de beginselen van de circulaire economie, het cascadegebruik van biomassa, en de afvalhiërarchie.” Meer specifiek wordt met Overweging 4 beoogd ervoor te zorgen dat de lidstaten alleen stimulansen geven voor biomassa “waarvan de herkomst als positief wordt beschouwd voor zowel het klimaat als de biodiversiteit”, zoals vermeld in het rapport uit 2021 van het Gemeenschappelijk Centrum voor Onderzoek getiteld ‘The use of woody biomass for energy production in de EU’.”

Correcte definitie primaire houtige biomassa zonder schadelijke uitzonderingen
Hoe ziet een beleid dat in overeenstemming is met overweging 4 eruit? Het JRC-rapport¹⁸ is duidelijk dat het oogsten en verbranden van stamhout en grof houtachtig afval, stengels en wortels (gedefinieerd door het JRC in vraag 9 van zijn FAQ¹⁹) “hoog risico” is voor het klimaat en de biodiversiteit. Daarom dienen deze houtsoorten uitgesloten te worden van kwalificatie onder de RED en moet er een wetenschappelijk correcte definitie van primaire houtige biomassa komen. Het Parlement en nu de Commissie hebben definities voor biomassa voorgesteld die de doelstelling van Overweging 4 benaderen, hoewel beide echter belangrijke en schadelijke uitzonderingen bevatten. Daaronder de schadelijke uitzondering van hout afkomstig van bergingskap (nu goed voor de helft van de totale houtkap) en ook het voorstel van de Commissie over een definitie van “industrieel rondhout” aan de lidstaten. Dergelijke uitzonderingen zijn niet in overeenstemming met de bevindingen van het JRC²⁰ (Gemeenschappelijk Centrum voor Onderzoek) en zouden ervoor zorgen dat grote hoeveelheden bosbiomassa in aanmerking blijven komen voor de RED.

Afzien van risico gebaseerde benadering
Ondanks deze uitgebreide definitie van bosbiomassa die onder de nieuwe RED van kracht zal worden, heeft de Raad zich verzet tegen elke wijziging van het voorstel om uitsluitend “kwaliteit rondhout” uit te sluiten van verbranding. Deze uitsluiting is een functioneel betekenisloze definitie die niets extra’s toevoegt aan de bescherming van bossen en klimaat, omdat dit hoogwaardige type hout zelden wordt verbrand. Daarnaast zal de afwijzing door de Raad van specifieke beschermingen voor oerbossen en natuurlijke bossen en de voortdurende goedkeuring van de “op risico’s gebaseerde” benadering zorgen voor de voortdurende vernietiging van deze koolstofrijke ecosystemen, die vaak een speciaal doelwit zijn van de biomassa-industrie, juist vanwege hun koolstofdichtheid. De op risico gebaseerde benadering moet worden gewijzigd ten gunste van het voorstel en benadering van het Europees Parlement en de Commissie, die specifieke bescherming biedt die overeenstemt met de duurzaamheidscriteria voor biomassa uit de landbouw (zie bijlage 1 van de NGO weerlegging van gezamenlijke brief over bio-energie²¹).

Voortdurende afhankelijkheid van houtverbranding juist geen oplossing
Ten slotte hebben we veel onjuiste informatie gezien die door sommige lidstaten werd onderschreven, zoals de informatie die wordt gepromoot in de recente “Joint Letter on Bioenergy”. Het is van essentieel belang te erkennen dat het verminderen van de hoeveelheid verbranding van biomassa uit bossen die meetelt voor de doelstellingen voor hernieuwbare energie (de zgn Cap/ maximum in het voorstel van het Europees parlement), op geen enkele manier een “verbod” op houtverbranding inhoudt. Of de beschikbaarheid van hout voor deze winter, en de volgende winters negatief zal beïnvloeden.
De voortdurende afhankelijkheid van houtverbranding om de doelstellingen voor hernieuwbare energie te halen zorgt er juist voor dat de berekeningen voor hernieuwbare energie door fraude kunstmatig worden opgehoogd²². De EU-burgers komen vast te zitten in energiearmoede en in afhankelijkheid van deze vuile technologie. Verder laten eenvoudige berekeningen zien dat het hoogst onrealistisch is om te beweren dat extra houtverbranding een aanzienlijk deel van de Russische fossiele brandstoffen kan vervangen²³.

Stoppen huidige biomassabeleid
Geachte minister Jetten, het beleid van voortzetting van de normale gang van zaken met betrekking tot biomassaverbranding zal de klimaatcrisis verergeren en juist niet oplossen. De CO2-doelstellingen van 2030 en daarna zullen niet worden gehaald. Hernieuwbaar energiebeleid dat het kappen van bossen voor brandstof bevordert, ondermijnt rechtstreeks de doelstelling van de EU om bossen en de koolstofopslag in bossen te herstellen. Wij vragen u de wetenschap te volgen en een klimaatbeleid te voeren dat mens en planeet dient. We hebben schone en hernieuwbare energie, gezonde ecosystemen en een robuuste koolstofopslag in het bos nodig. Van belang is bossen te herstellen en te beschermen, en ze niet te verbranden voor energie.

De finale besluitvorming over de revisie van de RED vindt binnenkort plaats. Wij vragen u binnen de Europese ministerraad te pleiten voor de bovengenoemde wijzigingen in het voorstel van de EU Raad en om akkoord te gaan met het voorstel van het Europees parlement.

Wij wensen u succes in de laatste fase van de onderhandelingen.

Contact
Fenna Swart, voorzitter Comité Schone Lucht, fennaswart25@gmail.com, 06-41514330
Maarten Visschers, Leefmilieu, info@maartenvisschers.nl, 06-34428154

Mede namens de Internationale Coalitie Bosbiomassa uit de RED Coalition en haar internationale bondgenoten (namen van ngo’s en eerdere verklaringen van ngo’s over bosbiomassa zijn online beschikbaar²⁴).

Bijlage: Biomassa -verbruik of productie (gegevens van Eurostat) en de Land Carbon Sink (gegevens van UNFCCC²⁵) van Nederland.
Deze gegevens en data over sectoraal gebruik van biomassa zijn in een recent rapport²⁶ te vinden. De volgende citaten zijn afkomstig van de beoordelingen van de Commissie -van ontwerp -NECP’s (Nationaal Energie- en klimaat Plan)²⁷:
Beoordeling van Commissie van ontwerp NECP Nederland: “De ontwerp -NECP legt niet uit hoe het gebruik van biomassa- en bosbouwgrondstoffen (inclusief het gebruik door huishoudens) van invloed zal zijn op directe en indirecte verandering van landgebruik en de capaciteit van de koolstofopslag…. De toekomstscenario’s op het gebied van het biomassa -aanbod, de geschatte scenario’s voor sectoren van hernieuwbare energie en de geschatte scenario’s door hernieuwbare energietechnologie dienen nog steeds te worden aangeleverd… Bovendien is er geen opname (overzicht) van scenario’s van de vraag naar bio-energie, hun uitsplitsing tussen warmte, elektriciteit en transport. Op het gebied van biomassa is er geen overzicht van grondstoffen en oorsprong en scenario’s voor bosbiomassa, en een beoordeling van de bron en invloed op de LULUCF – koolstofopslag.”

Brief aan minister Jetten: Inzet Nederland in EU Raad bij trilogen RED

Hoe kun je een bijdrage leveren aan CSL?

Menu