Freepik

Onze bestaande aanpak van ‘groene energie’ is weinig anders dan een hedendaagse vorm van kolonialisme. De wereldwijde inzet van biomassa en nu ook BECCS (Bioenergy with carbon capture and storage) spannen de kroon. Dat zegt Fenna Swart, die al jaren campagne voert voor Schone Lucht, Bos & Biodiversiteit en dus tegen het gebruik van bosbiomassa als energiebron. Zij doet dit onder de vlag van de stichting Comité Schone Lucht.

Biomassa is de grootste bron van ‘groene’ energie1In 2019 verbruikte Nederland 106 petajoule (PJ) afkomstig uit biomassa. Biomassa is  nog steeds de grootste bron van hernieuwbare energie, ca. 60 procent op EU niveau – 40 procent in NL. en draagt in ons land momenteel rond de 35% bij aan het bruto eindverbruik van hernieuwbare energie2De belangrijkste toepassingen, goed voor ruim 70 procent van het biomassaverbruik, zijn: afvalverbrandingsinstallaties, meestoken van biomassa in elektriciteitscentrales, het gebruik van vloeibare biotransportbrandstoffen en het verbruik van biomassa in WKK-installaties. De resterende 29 procent betreft het gebruik van biomassa door huishoudens en het verbruik van biomassa voor (uitsluitend) warmte bij bedrijven.
https://www.cbs.nl/nl-nl/longread/rapportages/2024/hernieuwbare-energie-in-nederland-2023/8-biomassa. Jammer, want er zijn meer dan ooit goede redenen om definitief te stoppen met deze vorm van zogenaamde groene energie. Vanuit het oogpunt van klimaat, bossen, biodiversiteit, luchtkwaliteit en volksgezondheid is dat een logische keuze. Het stoken van biomassa zou per onmiddellijk moeten stoppen omdat de facto de klimaat-, biodiversiteits- en uitstootcrises verergert, in plaats van verminderd zoals afgesproken in het Parijsakkoord.

Overheidssubsidiëring van deze energievorm is contraproductief en verslechtert de al erbarmelijke situatie van klimaat én natuur. Stopzetting van laagwaardige inzet van hout (biomassaverbranding) en gedoseerd inzetten op hoogwaardige toepassingen van beperkt beschikbare biogrondstoffen zijn stappen die wél, per onmiddellijk, zoden aan de dijk zouden zetten. Daarnaast zou een herziening van politieke besluitvorming klimaat en milieu geen windeieren leggen. Wat helpt om dat voor elkaar te krijgen, is verplichte scholing in natuur- en toekomstgeletterdheid van de zittende generatie beleidsmakers en politici.

Overheden, ook de huidige Nederlandse regering, durven nog altijd niet ruiterlijk toe te geven dat het verstoken van biomassa een doodlopende weg is. Ze stellen zich zo op omdat ze niet weten waar ze anders de energie vandaan moeten halen. Kortetermijnpolitiek regeert, terwijl de problematische toestand van luchtkwaliteit, bossen en biodiversiteit voortduurt en onopgelost blijft.

Nieuwe pelletfabrieken
Onze houthonger gaat niet alleen ten koste van bos en biodiversiteit maar ook van inheemse gemeenschappen, mensen-, dieren- en natuurrechten. Hoewel dit besef langzaam groeit, kregen de argumenten van  natuuractivisten, voor bos en biodiversiteit en tegen biomassaverbranding, nooit eerder zoveel aandacht als op de VN-top voor biodiversiteit COP16 Colombia, eind vorig jaar en de COP29 in Azerbeidzjan. Dit toenemende bewustzijn komt op een cruciaal moment: de industriële vraag naar energie van bosbiomassa neemt nog steeds toe, in het Verenigd Koninkrijk, de Europese Unie, Japan en Zuid-Korea.

Ten onrechte menen de overheden van deze landen nog steeds dat het verbranden van hout een vorm van groene energie is die geen enkele uitstoot oplevert. Ondertussen breidt de import van massaal gekapte bossen zich uit van het zuidoosten van de Verenigde Staten en British Columbia, Canada, naar de tropen. Met nieuwe houtpelletfabrieken in onder meer Vietnam en Indonesië. 

Belangrijkste bezwaren
De belangrijkste bezwaren van energie uit houtige biomassa zijn kort samengevat: 1) CO2-schuld; 2) bosdegradatie en verlies biodiversiteit; en 3) luchtverontreiniging.  Hieronder volgt een beschrijving van ieder van deze drie bezwaren vanuit de huidige politieke situatie en voorstellen van de energiesector. Energieproducenten willen doorgaan met het gebruik van biomassa-energie in combinatie met de afvang en opslag van koolstof (BECCS). 

CO2-schuld 
De CO2-uitstoot van houtverbranding is per opgewekte hoeveelheid energie hoger dan van kolen3https://www.CO2emissiefactoren.nl/wijzigingen-overzicht/
Wetenschappelijke publicaties mbt niet-CO2-neutraal zijn van houtverbranding, oa:
https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1748-9326/aaa512
https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/00963402.2022.2062933?src=recsys
Searchinger cs (Princeton University. New Jersey, VS): https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30209361/ 
https://www.nature.com/articles/d41586-022-04133-1
 https://comiteschonelucht.nl/wp-content/uploads/2023/07/1-dr.-Timothy-Searchinger_230615-def-Postion-paper-Tim-Searchinger-Princeton-University-VS-RTG-Biomassa.pdf. Die uitstoot verergert het klimaatprobleem omdat deze pas na vele decennia weer wordt vastgelegd door nieuwe aanplant van bos of bosgeneratie (als deze überhaupt plaatsvindt). Dit leidt tot een sterke toename van CO2 in de atmosfeer in de cruciale periode tussen nu en 2050. Het past niet in de tijdsperiode die is gesteld om klimaatdoelen te halen (55% CO2-reductie in 2030 en klimaatneutraal in 2050). Daarmee is energie uit biomassa geen hernieuwbare energie4https://www.cbs.nl/nl-nl/longread/rapportages/2023/hernieuwbare-energie-in-nederland-2022/8-biomassa. Het aandeel CO2 dat door verbranding van houtige biomassa wordt uitgestoten ligt in Nederland ten opzichte van de totale CO2-uitstoot op dit moment op ruim 10%5https://www.griffith.edu.au/__data/assets/pdf_file/0026/1642166/BiomassPaper_finalAK.pdf
 https://caneurope.org/eu-settles-for-paper-target-to-increase-carbon-absorption-in-forest-and-land/ 
Figuur gebaseerd op basis van het origineel van klimaatwetenschapper Glen Peters in 2023: 
Glenn Peters https://x.com/Peters_Glen/status/1579374291904520192. Houtige biomassa vertegenwoordigt ongeveer 40% van de hernieuwbare energievoorziening van Nederland en ook van de EU.

De CO2-uitstoot van biomassa-energie wordt – ten onrechte – niet meegeteld bij de totale Nederlandse CO2-uitstoot. Het geldt als koolstofverlies in de landsector van het herkomstland van waaruit het hout afkomstig is. Deze rekenmethode is gebaseerd op een politieke afspraak, en niet op de wetenschappelijke realiteit6https://www.eea.europa.eu/publications/the-european-biomass-puzzle pagina 122.
https://www.eea.europa.eu/publications/annual-european-union-greenhouse-gas-1/eu_crf_tables_eua_unfccc_2022/view. Door deze CO2-boekhouding in stand te houden blijft het heel aantrekkelijk om biomassa te blijven verbranden onder het mom van ‘hernieuwbare energie’. In werkelijkheid neemt de koolstofuitstoot toe7https://climate.ec.europa.eu/eu-action/land-use-sector_en
https://www.euractiv.com/section/climate-environment/news/europe-rapidly-losing-its-forest-carbon-sink-study-shows/
https://forest.eea.europa.eu/topics/forest-and-climate/carbon-sink
https://forestdefenders.eu/wp-content/uploads/2022/11/PFPI-Burning-up-the-carbon-sink-Nov-7-2022.pdf
https://www.fern.org/publications-insight/latest-evidence-on-the-destructive-climate-and-health-impact-of-biomass-subsidies-and-wood-burning/ en gaat dit ten koste gaat van bossen en koolstofreservoirs in de herkomstlanden8https://foresteurope.org/wp-content/uploads/2016/08/SoEF_2020.pdf
Uit een studie van de Naturwald Akademie is gebleken dat de boskap drastisch gereduceerd dient te worden: 
https://naturwald-akademie.org/studies/eu-forests-could-absorb-twice-as-much-CO2/ (zie Figuur 2 in de noot). Het areaal van het Europese bos mag dan wel toenemen, en de houtoogst lager zijn dan de bijgroei, maar de kwaliteit en het CO2-absorberende vermogen van bossen nemen sterk af9Zie paragraaf 1.5 van 
https://comiteschonelucht.nl/verstandiger-met-hout/
Subsidiering van biomassaverbranding door overheden en het uitzonderen van de CO2-uitstoot van biomassaverbranding van de ETS CO2-handel zorgen dat de businesscase van biomassaverbranding rendabel is..

Bosdegradatie en verlies biodiversiteit
Grootschalige, industriële houtwinning voor biomassa-energie vindt plaats door miljarden aan stimuleringssubsidies10https://bossenzijngeenbrandstof.nl/videos/. Houtpelletfabrieken van Enviva (VS), Drax (VS, Canada) en Granuul Invest (Estland) zijn ontworpen op het vermalen van hele boomstammen tot houtpellets. De systematische industriële boskap leidt, volgens vele praktijkstudies11Onderzoeken biodiversiteitsverlies winningsgebieden houtpellets. https://www.somo.nl/wood-pellet-damage/
https://media.voog.com/0000/0037/1265/files/Biomass_report_ENG%20_2020.pdf
https://www.southernenvironment.org/topic/biomass-energy-threatens-southern-forests-and-communities/
https://legacy.uploads.southernenvironment.org/words_docs/Biomass_Biodiversity_white_paper.pdf
https://www.southernenvironment.org/news/new-study-confirms-harmful-impacts-of-biomass/
 https://www.nrdc.org/sites/default/files/global-markets-biomass-energy-devastating-us-forests-202209.pdf
 https://www.bbc.com/news/science-environment-63089348, tot significant biodiversiteitsverlies in onder meer de VS, Canada, de Baltische staten en Scandinavië. Het gaat hierbij geenszins om het vaak aangehaalde ‘rest- en afvalhout’ of ‘residues’12https://www.mkatan.nl/krantenartikelen/569-nrc-opinie-2-12-19-kolencentrales-gaan-bomen-stoken maar om systematische kaalkap over de gehele linie. Het nog weinige restafval (takjes, twijgen en dood organisch materiaal) hoort thuis in het bos ter herstel en bevordering van de bodemvruchtbaarheid en biodiversiteit.

Luchtverontreiniging
Bij houtverbranding komen luchtverontreinigende stoffen, zoals (ultra) fijnstof en stikstofoxiden, vrij. Volgens het RIVM (2022) worden de nieuwe adviesrichtlijnen luchtkwaliteit van de Wereldgezondheidsorganisatie niet gehaald als de huidige inzet voor biomassa-energie doorgaat.

Politieke situatie
Tegen deze achtergrond heeft de Tweede Kamer al langer grote bezwaren tegen houtige biomassa voor energie. In 2016 nam de Kamer een motie aan om te stoppen met subsidiëring van biomassa voor kolencentrales13https://nos.nl/artikel/2147207-subsidie-op-biomassa-per-direct-stoppen-zegt-tweede-kamer. Toenmalig minister Kamp en later Wiebes, weigerde deze echter uit te voeren. Het SER-advies ‘Biomassa in balans’ 202014https://www.ser.nl/nl/Publicaties/advies-biomassa-in-balans gaf, in tegenstelling tot het PBL15https://www.pbl.nl/publicaties/beschikbaarheid-en-toepassingsmogelijkheden-van-duurzame-biomassa, een helder advies aan het kabinet: bouw laagwaardige toepassing (biomassaverbranding) zo spoedig mogelijk af en zet in op hoogwaardige toepassingen. 

Onder druk van een internationale oproep, geïnitieerd door Comité Schone Lucht en ondertekend door 300.000 burgers, natuurorganisaties en wetenschappers, besloot het kabinet pas in 2022 nieuwe projecten rond het gebruik van houtige biomassa voor de productie van lagetemperatuurwarmte (warmtenetten en kastuinbouw) onmiddellijk te stoppen16https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2022/04/22/onmiddellijke-subsidiestop-voor-laagwaardige-warmte-uit-biogrondstoffen
Petities: 
https://act.wemove.eu/campaigns/biomass-in-dutch-nl 
 https://petities.nl/petitions/stop-per-direct-de-subsidie-op-biomassacentrales-in-nederland,
 https://petities.nl/petitions/geen-biomassacentrale-in-diemen-gevaar-voor-onze-gezondheid/. In april 2024 nam de Kamer een motie aan om import van houtpellets voor kolencentrales sterk te ontmoedigen en hiervoor geen nieuwe subsidies meer te verstrekken17https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/moties/detail?id=2024Z06923&did=2024D15962.

Het hoofdlijnenakkoord van het nieuwe kabinet (2024) stelt dat er zo snel mogelijk een einde moet komen aan het subsidiëren van biomassa en BECCS (biomassaverbranding met CO2-afvang en opslag). In juni verzocht de Tweede Kamer de regering om zich in Europees verband in te zetten voor het niet langer aanmerken van verbranding van houtige biomassa als duurzame energiebron18https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/moties/detail?id=2024Z06923&did=2024D15962.

Simplisme
In het meest recente Klimaatplan (2025) van ons land, laat de overheid zien hoe Nederland op koers wil komen om in 2050 klimaatneutraal te worden. Het plan wekt de indruk van simplisme. Het legt de nadruk op negatieve emissies door emissie met techniek af te vangen. Er ontbreken gegevens over biodiversiteitsverliezen. Ook ontbreekt een risicoanalyse ten aanzien van energie-afhankelijkheid door import van biomassa op te voeren als een pijler van onze energievoorziening. De facto promoot het plan ‘technieken voor koolstofafvang’ als ‘de’ klimaatoplossing. Om die reden adviseerde het klimaatorgaan UNFCCC van de VN vorig jaar negatief over subsidiëring van technologieën die koolstof verwijderen.

Het definitieve Klimaatplan dat dit voorjaar samen met de Routekaart Negatieve Emissies zal worden gepresenteerd moet rekening houden met het VN advies en bijhorende risicoanalyse. Daar valt niet aan te ontkomen omdat de VN niet voor niets stelt dat emissieverwijdering technologisch en economisch onbewezen zijn, met name op industriële schaal. Om deze reden concludeerde de VN ook dat deze techniek niet geschikt is voor het compenseren van koolstofemissies onder het komende wereldwijde schema van de VN. Wanneer alle emissies over de gehele keten (van boskap tot verbranding en koolstofopslag) worden meegenomen, dan is deze ‘nieuwe klimaatoplossing door koolstofopslag’ bepaald niet emissie-negatief. Integendeel zelfs. 

BECCS werkt averechts
Energiebedrijven zoals onder meer RWE stellen voor hun klimaatimpact te beperken door de uitstoot van CO2 die vrijkomt bij de verbranding van biomassa af te vangen en op te slaan. Voor die aanpak staat de afkorting BECSS. Het is dan ook onterecht BECCS te scharen onder de negatieve emissies, zoals nu gebeurt. RWE wil haar kolencentrales Amer en Eemshaven omvormen tot biomassacentrales met toepassing van BECCS. De emissie van biomassaverbranding ligt echter op een hoger niveau dan dat van kolen. Ook worden de CO2-emissies bij de boskap, productie van houtpellets en transport niet afgevangen. De afvang en opslag (CCS) vergt nog eens ongeveer een derde deel van de opgewekte energie. 

Over de gehele keten genomen is BECCS daarmee niet CO2-negatief19https://www.fern.org/fileadmin/uploads/fern/Documents/2022/Six_problems_with_BECCS_-_2022.pdf 
https://www.nrdc.org/bio/sasha-stashwick/report-leading-approach-beccs-worsens-climate-change
https://comiteschonelucht.nl/averechtse-klimaatoplossing-en-valse-belofte-beccs/. Wat betreft de biodiversiteit: voor de RWE centrales is jaarlijks 7,5 miljoen ton aan houtpellets nodig, een ruime verdubbeling van de huidige import. Als alleen het Nederlandse bos hiervoor zou worden gebruikt, zou dat in 5 jaar zijn kaal gekapt. Al in 2021 waarschuwden ruim 80 vooraanstaande wetenschappers in een gezamenlijke brief het Britse parlement voor de grote nadelen van de omvorming van ’s werelds grootste biomassacentrale Drax (jaarlijkse verbranding 7 miljoen ton hout en 14 Mton CO2-uitstoot) naar BECCS20https://comiteschonelucht.nl/broeikasgasverwijdering-verklaring-van-wetenschappers-en-economen/ 
https://www.trouw.nl/duurzaamheid-economie/comite-schone-lucht-strijdt-tegen-de-stook-van-biomassa-met-slapeloze-nachten-tot-gevolg~b56c8e61/. Desondanks ging de Britse regering toch akkoord met het plan. Drax kreeg alvast nieuwe subsidies voor biomassaverbranding, terwijl het BECCS-project nog niet is gerealiseerd. De gevolgen zijn catastrofaal, zowel economisch (miljarden subsidies) als ecologisch. Als de installaties eenmaal zijn gebouwd zullen ze tot in lengte van jaren boskap elders in de wereld veroorzaken. BECCS is dan ook een effectieve manier om het controversiële biomassamodel voort te zetten. Laten we het vooral buiten onze grenzen houden. 

Hoe dan wel?
Een drastische koerswijziging en concrete maatregelen zijn cruciaal. Op EU-niveau moet de politieke afspraak dat biomassa net zero mag heten, omgezet te worden naar een wetenschappelijk gefundeerd besluit in de Richtlijn hernieuwbare energie (RED). Biomassa-energie is geen hernieuwbare energie noch groen en zou dus per onmiddellijk geschrapt moeten worden als klimaatmaatregel.

Op nationaal niveau moet Nederland per onmiddellijk stoppen met de stimuleringsmaatregelen (SDE) voor houtige biomassa. Dat betekent ook stoppen met de reeds vergunde, langlopende subsidies. Stimuleer bedrijven op het inzetten op hoogwaardige toepassingen van hout, conform het SER-advies (2020).

Op nationaal en regionaal niveau moet de overheid investeren in educatie voor bewustwording en het belang van energiebesparing in combinatie met herstel, bescherming en uitbreiding van onze belangrijkste natuurlijke bronnen: bossen en biodiversiteit.

Lees hier: https://www.foodlog.nl/artikel/groene-energie-eerst-betekent-niet-natuur-laatst