Door Fenna Swart, Maarten Visschers en Johan Vollenbroek

Energiemaatschappij Vattenfall presenteert zich graag als milieubewust bedrijf. De nieuwe commercial met een gezichtsspray van afvalwater past in deze strategie. Maar schijn bedriegt, stellen Fenna Swart, Maarten Visschers en Johan Vollenbroek.

Het energiebedrijf Vattenfall lanceerde deze zomer een nieuwe duurzaamheidscampagne met model en actrice Cara Delevingne in de hoofdrol. Normaal staat de Britse Delevingne in reclames van luxemerken als Chanel of Yves St. Laurent, maar in de Vattenfallcommercial loopt ze langs enorme tanks door een elektriciteitscentrale, terwijl ze zichzelf besproeit met een Vattenfallgezichtsspray.

Op het eerste oog niet spectaculair, maar de spray bestaat uit afvalwater van een energiecentrale van Vattenfall. “Industriële emissies – schoon genoeg om in je gezicht te spuiten,” aldus Delevingne. In de begeleidende tekst op de Vattenfallwebsite geeft ze aan ‘dat dit de mensen aan het praten zal krijgen’. Dat doet het zeker. De vraag is of dit gebeurt op een manier die de actrice en Vattenfall voor ogen hadden. Waterstof voor energie is namelijk allesbehalve ‘schoon’ en zeker niet onschadelijk.

Waterstof als sexy en schoon
‘Fossielvrij in een generatie’ is sinds jaar en dag de slogan van Vattenfall Groep. In 2040 wil de groep netto nul bereiken. Hiervoor wordt een nieuwe campagne ingezet, die waterstof moet verkopen als sexy en schoon en allesbehalve saai of vervuilend. Ook in de nieuwe commercial heeft Delevingne het herhaaldelijk over fossielvrije waterstof.

Hiermee doet Vattenfall alsof het de eerste is die groene waterstof erkent als energie van de toekomst, al heeft de politiek en de energiesector er de mond van vol. Het klinkt ook prettig en veelbelovend: bij waterstof komt geen CO2 vrij en het kan met elektriciteit worden geproduceerd uit eenvoudig water. Er is echter een probleem: waterstof is alleen klimaatvriendelijk als het volledig wordt opgewekt uit groene stroom. En daar schuilt de adder onder het gras.

Gezichtsspray van afvalwater
De meeste waterstofproductie is nog steeds afkomstig van fossiele brandstoffen of als bijproduct van chemische processen, zoals de verwerking van zware olie. Daarnaast is er de zogenaamde grijze waterstof, die door middel van stoom uit aardgas wordt gewonnen, wat net zo schadelijk is als de winning uit zware olie. Je gezicht zou je waarschijnlijk niet besproeien met een gezichtsspray van dit afvalwater.

Maar ook ‘groene’ waterstof, dat in tegenstelling tot waterstof uit fossiele brandstoffen geen koolstof uitstoot, heeft grote nadelen: de enorme hoeveelheid hernieuwbare energie die nodig is om het te produceren. Waterstof is slechts een energiedrager: het moet eerst worden geproduceerd en is daarmee inefficiënt en duur. Ook negeert Vattenfall het feit dat meer dan 90 procent van de wereldwijd verbruikte waterstof met fossiele energie wordt geproduceerd. Om echt groen en schoon te zijn, dient hernieuwbare energie direct te worden toegepast.

Kinderschoenen
Op de website van Vattenfall staat: ‘Waterstof heeft de potentie om de CO₂-uitstoot in industrieën zoals raffinage, petrochemie, staal en transport te verminderen.’ Het idee staat echter nog in de kinderschoenen.

Naast grootschalige gasverbranding is en blijft de kernactiviteit van Vattenfall gericht op het vergroten van de verbranding van bosbiomassa. Verbranding van biomassa klinkt groen, maar stoot meer koolstof uit dan kolencentrales en twee keer zoveel als gas. Daarnaast veroorzaakt biomassa een toename van bos- en kaalkap in onder meer Scandinavië, de Baltische Staten en de VS.

‘We doen niets wat de samenleving niet wil’
In Nederland procedeert Vattenfall al 2,5 jaar tegen de Nederlandse natuur-ngo’s bij de Raad van State om zijn biomassazaak te winnen. De ceo van Vattenfall heeft aangegeven niets te willen doen zonder steun vanuit de samenleving. Intussen gaat de strijd door om de grootste biomassa-energiecentrale van Nederland in Diemen te bouwen, betaald door de Nederlandse belastingbetaler met 395 miljoen overheidssubsidies. Hierbij wordt ingezet op een forse toename van energieproductie door biomassastook. Niet alleen in Nederland, maar ook in Denemarken, Duitsland en Zweden.

De nieuwe commercial lijkt bij nader inzien niets meer dan een pr-stunt, bedoeld om Vattenfall te profileren als groen en klimaatbewust bedrijf. Het is echter een beeld met een boemerangeffect. Het publieke besef dat Vattenfall – net als vele andere energiemaatschappijen – waterstof misbruikt voor eigen gewin en een schoon imago, was vast niet het doel van de campagne.

Fenna Swart, voorzitter Comité Schone Lucht
Maarten Visschers, bestuurslid Leefmilieu
Johan Vollenbroek, milieuactivist